چکیده:
مغرب اسلامی به کشورهای حد فاصل مصر تا اقیانوس اطلس، شامل لیبی، تونس، الجزایر، مراکش، موریتانی و اندلس گفته می شود. این سرزمین وسیع از جهات متعدد دارای اهمیت است و حدود صد میلیون مسلمان در آن ساکنند، حجگزاری آنان در ادوار مختلف با چالش هایی اعم از طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مواجه بوده است. در این مقاله که به روش توصیفی – تحلیلی و در پاسخ به این پرسش سامان یافته که حجگزاری مردم مغرب در ادوار مختلف در کشورهای مبدأ ، طول مسیر و در موسم حج با چه چالشهایی مواجه بوده است؟ برآیند مقاله حاکی از آن است که بزرگترین چالش های آنان در حوزه سیاسی به ترتیب تاریخی، تسلط صلیبیون در برهه ای بر مسیر حج مغربیان در شرق دریای مدیترانه بود که زائران را ناچار می کرد به تغییر مسیر روی آورند. حضور استعمارگران در مغرب اسلامی در دوران معاصر نیز از این رو که آنان اجتماع مسلمانان در حج را محفلی مناسب برای انتشار افکار ضد استعماری می دانستند و در امر حجگزاری بر مسلمانان سخت گیری می کردند، چالش بزرگی بود. رقایت و درگیری میان امیران مکه و نیز رقابت دولت های قدرتمند برای سیادت بر حرمین شریفین و آشفتگی اوضاع سیاسی در مغرب اسلامی در برخی دوره ها هم حجاج مغرب اسلامی را با چالش مواجه می ساخت. تنش در روابط برخی کشورهای مغرب با حاکمان مسلط بر حرمین شریفین در کنار ناامنی در مسیر و موسم حج، فقدان امکانات لازم بهداشتی و ابتلای حجاج به بیماری های مسری از چالشهای حج مغرب اسلامی بوده است.
The Islamic Maghreb refers to the countries bordering from Egypt to theAtlantic Ocean, including Libya, Tunisia, Algeria, Morocco, Mauritania,and Andalusia. This vast land is important in many aspects and about onehundred million Muslims live there. Their pilgrimage in different periodsfaced natural, social, economic, and political as well as external challengesespecially colonialism. This descriptive-analytical article responds to thequestion of what challenges the Hajj pilgrimage of the Maghreb peoplefaced in the countries of origin, during the journey, and during the Hajjseason including the political, internal and external in different Islamicperiods, besides the Hajj pilgrimage challenges of Muslims of Andalusia.The findings of the article indicates that despite the challenges for thepilgrims of the Sacred House of God, they performed their divine dutyexcept at certain times. Of course, the restrictions imposed on the Muslimsby the colonialists in some Islamic Maghreb countries, like Algeria andLibya, led to major problems for their pilgrimage. The contacts among theemirs of Mecca and the rivalry of the powerful governments forsovereignty over the two holy shrines were also other challenges of theIslamic Maghreb Hajj.