چکیده:
آخرتباوری از موضوعاتی مهمی است که قرآن بعد از توحید به آن پرداخته است. اعتقاد به آخرت و جهان ابدی امری فطری است که خداوند در نهاد انسان قرار داده است که باور به آن در تمام شئون زندگی انسان تأثیرگذار است. چنین باوری موجب شناخت صحیح دنیا میشود و درنتیجه زمینه استفاده حداکثری از ظرفیتهای حیات دنیوی برای رسیدن به حیات برتر اخروی را فراهم مینماید. باور به وجود جهان پس از مرگ (جهانی ابدی که انسان به پاداش و کیفر اعمال دنیوی خود میرسد)، باعث تعدیل غرایز طبیعی و مهار طغیانهای نفسانی میشود. افزون بر این، موجب تقویت انگیزه انسان مؤمن در جهاد در راه خدا میشود تا در دفاع از عقاید و ارزشهای متعالی تا پای جان بایستد. آیات قرآن جهاد در راه خدا با جان و مال را از لوازم ایمان واقعی به خداوند و روز رستاخیز شمردهاند و بارها از مؤمنانی سخن گفتهاند که با اعتقاد به آن، از جان و مالشان درراه خدا میگذرند و سختیها و مصائب را به جان میخرند. این مقاله درصدد پاسخگویی به این پرسش است که از نگاه قرآن کریم، آخرتباوری چه نقشی در تحکیم و تقویت مقاومت و ایستادگی در برابر هجمه ظلمتاندیشان دارد که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با گردآوری دادهها با رجوع به منابع تفسیری به تأثیر آخرتگرایی در بینش، انگیزش و کنش مؤمنان در قلمرو مقاومت اسلامی پرداخته است.
The Hereafter is one of the important issues that the Qur'an has dealt with after monotheism. Belief in the Hereafter and the eternal world is an innate thing that God has placed in the human nature, and believing in it affects all aspects of human life. Such a belief leads to a correct knowledge of the world and as a result, it provides the context for the maximum use of the capacities of this worldly life to reach the superior life of the Hereafter. Belief in the existence of the afterlife (the eternal world in which man is rewarded and punished for his worldly deeds) modulates natural instincts and curbs sensual outbursts. In addition, it empowers the motivation of the believer in jihad in the way of God to stand up for his life in defense of transcendental beliefs and values. The verses of the Qur'an have considered jihad in the way of God with life and property as the means of true faith in God and the Day of Resurrection, and have spoken many times about the believers who, believing in it, spend their lives and property in the way of God and go through hardships and sufferings. The current paper aims to answer the question of what role, in the view of the Holy Qur'an, the Hereafter plays in strengthening the resistance and tolerance against the onslaught of the oppressors. In addition, through the descriptive-analytical method and by collecting data with reference to interpretive sources, it has dealt with the effect of the belief in the Hereafter on the insight, motivation, and action of believers in the realm of Islamic resistance.
خلاصه ماشینی:
آخِر (بر وزن فاعل) در برابر اوّل است و در قرآن کریم مقابل یکدیگر بهکار رفته است: «رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَینا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَکُونُ لَنا عِیداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا» (مائده، 114)، «ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ قَلِیلٌ مِنَ الْآخِرِینَ» (واقعه، 14) در قرآن کریم به قیامت و نشاء دیگر دار الاخرة، یوم الاخر، اطلاق شده و این از آن رواست که زندگى دنیا اوّل و زندگى عقبى آخر و پس از آن است (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲ق، ص 68؛ قرشی، ۱۳۷۱، ج1، ص 35) آخرتباوری به معنای ایمان و باورمندی به جهان پس از مرگ است و اینکه مرگ نابودی نیست و پس از دنیا، جهانی دیگر است که در آنجا به همه عقاید و رفتارهای انسانهای رسیدگی میشود و برای عقاید صحیح و رفتار درست پاداش وجود دارد و برای عقاید باطل و رفتار نادرست کیفر در نظر گرفته شده است.
قرآن کریم در رد نگاه نخست میفرماید: «وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ یقْتَلُ فی سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْیاءٌ وَ لکِنْ لا تَشْعُرُونَ؛ و به کسانى که در راه خدا کشته مىشوند مرده نگویید، بلکه زندهاند و لکن شما درنمىیابید» (بقره، 154)، «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یرْزَقُونَ؛ و هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند مردهاند، بلکه زندهاند و در نزد پروردگارشان روزى داده مىشوند» (آلعمران، 169)، البته مرگ برای هیچکس به معنای زوال و نابودی نیست، بلکه همهی انسانها پس از مرگ زندهاند، اما اینکه این توهم را در مورد شهیدان نهی کرده، بهخاطر توجه به این نکته است که حیات برزخی شهیدان با حیات برخی کسانی که به مرگ طبیعی از دنیا میروند متفاوت است، حیات شهیدان حیاتی خاص و برتر است.