چکیده:
تدبّر، تفسیر و تأویل از مهمترین راههای فهم قرآن است. بین این سه واژه - از نظر وظیفۀ مردم در برابر قرآن- رابطۀ عموم و خصوص و اخص برقرار است. عموم مردم از طریق تدبر، به گوهرهای موجود در قرآن دسترسی پیدا میکنند. مفسران با بهرهگرفتن از ابزارهای تخصصی در سطحی بالاتر تدبر میکنند. تدبر در عرصۀ تأویل بخشی از قرآن کریم - حقیقت و باطن کلام الهی- در انحصار معصومان^ است. تدبر موضوعی شیوهای نو در روشهای فهم قرآن بهشمار میرود. با بهرهگیری از این فنّ میتوان با مراجعۀ مستقیم به کتاب الهی، دیدگاه قرآن را دربارۀ مسائل و موضوعات مختلف زندگی و معارف وحیانی استخراج کرد. در تحقیقات مفسّران، این مهارت همراه با تفسیر موضوعی - بدون ذکر عنوان تدبر موضوعی - و در خلال آن کاربرد داشته است. تدبر ترتیبی مقدمه و پیشنیاز تدبر موضوعی بهشمار میرود.
Contemplation, interpretation, and commentary are some of the most important ways to understand the Qur'an. There is a public, private, and special relationship between these three words - in terms of the people's duty to the Qur'an. The public has access to the precious facts in the Qur'an through contemplation. Interpreters contemplate at a higher level using specialized tools. Contemplation in the field of interpretation of a part of the Holy Qur'an - the truth and the essence of the divine word - is the prerogative of the Fourteen Infallibles. Thematic contemplation is a new method in the methods of understanding the Qur'an. Through using this technique, by referring directly to the divine book, one can extract the Qur'anic view on various issues and topics of life and revelatory teachings. In the interpreters' studies, this skill has been used along with thematic interpretation - without mentioning the title of thematic contemplation - and during it. Sequential contemplation is an introduction and a prerequisite for thematic contemplation.
خلاصه ماشینی:
در این عرصه، عالمان و اندیشمندان اسلامی به منظور فهم صحیح آیات قرآن از علم تفسیر نیز بهره جسته و در حد توان و ظرفیت خویش، گوهرهایی صید نمودهاند، اما از تأویل و درک باطن برخی آیات عاجز مانده اند؛ زیرا تنها راه دستیابی به این مرتبه از فهم قرآن، تمسک به معصومان^ است.
تدبر در این مرتبه مخصوص کسانی است که مجهز به علوم قرآنی و عالم به علم تفسیر میباشند و میتوانند با تلاش و کوشش علمی خود، در کنار طهارت روحی به اشارات قرآن دست یابند (مجلسی، 1403ق، ج75، ص 278).
تعریف تدبر موضوعی با توجه به نوظهوربودن اصطلاح «تدبر موضوعی»، پژوهشگران معدودی به صورت مستقل به این مهم پرداختهاند، لذا تعریفهای اندکی ارائه شده است از جمله: شیخ علی آل موسی تعریفی که دکتر زید عمر عبدالله برای تفسیر موضوعی بیان کرده را به عنوان تعریف تدبر موضوعی برگزیده است.
یکی از روشهای فهم قرآن کریم، تحقیق و پژوهش موضوعی است که به دو صورت تفسیر موضوعی و تدبر موضوعی انجام میشود.
با توجه به عمومیبودن وظیفۀ تدبر موضوعی و تخصصیبودن تفسیر موضوعی، ضرورت دارد ارتباط این دو فنّ با یکدیگر و محدودۀ عملکرد هریک به درستی تبیین گردد تا تدبرکنندگان در قرآن با حیطۀ وظایف خود آشنا شوند.
روش تدبر موضوعی محمد حسین الهی زاده: این روش نیز در چهار مرحلۀ کلی ذیل انجام میشود: 1.
با این نگاه در ذیل، هر جا سخن از تفسیر موضوعی رفته مقصود همان مرحلۀ تخصصی تدبر در قرآن است.