چکیده:
تحولات تاریخی و سیاسی جغرافیای سیاسی ایران، همواره با توجه به کارکرد چندوجهی اقوام، در سیر معادلات قدرت تحلیل و ارزیابی میشود؛ بهطوری که تصویر موزاییکی اقوام در این جغرافیای سیاسی طی تاریخ، چرخهای از فرصت- تهدید را در مقابل منافع ملّی ایران نمایش میدهد. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش قوم عرب خوزستان در جنگ تحمیلی پرداخته شد. در واقع جنگ طولانی اخیر که با شعار حمایت از اعراب خوزستان یا به گمان دولت عراق، «عربستان» آغاز و تداوم یافت، مناسبترین فرصت را برای آشکارسازی حداکثر تمایلات واگرایانه در اختیار اعراب خوزستان گذاشت. با مطالعه این نقشآفرینی، مشخص شد که پیوندهای مذهبی، تاریخی و روابط اجتماعی- اقتصادی، خوزستان را دارای چنان هویت ایرانی گردانیده بود که مردم این منطقه با مقاومت و مخالفت در برابر دولت بعثی و عرب عراقی، که با تبلیغات و وعدههای فراوان سعی در تحریک و همگرایی آنان داشت، نشان دادند که پیوند عوامل اعتقادی و باورهای آنان با سرزمین و کشور ایران، محکمتر از آن است که بتوان با پیش کشیدن مسائل قومی، آنها را از هم جدا کرد. بنابر این، جنگ تحمیلی، زمینه بروز و نقشآفرینی این اعتقادات و باورهای نهفته را در میان قوم عرب خوزستان زنده کرد. از این رو، مقاومت مردم خوزستان در برابر تهاجم عراق، نقش مؤثری در سرنوشت جنگ ایفا کرد و در پایان، باعث شکست طرح تجزیه خوزستان شد.
خلاصه ماشینی:
با مطالعه این نقش آفرینی، مشخص شد که پیوندهای مذهبی، تاریخی و روابط اجتماعی- اقتصادی، خوزستان را دارای چنان هویت ایرانی گردانیده بود که مردم این منطقه با مقاومت و مخالفت در برابر دولت بعثی و عرب عراقی، که با تبلیغات و وعده های فراوان سعی در تحریک و همگرایی آنان داشت ، نشان دادند که پیوند عوامل اعتقادی و باورهای آنان با سرزمین و کشور ایران ، محکم تر از آن است که بتوان با پیش کشیدن مسائل قومی، آنها را از هم جدا کرد.
در واقع در ستیز بین قـدرت هـا، این عامل همواره مورد استفاده بازیگران قرار میگیرد؛ یعنی میان منافع اقوام و گروه هـای مختلـف در یک کشور و منافع و اهداف کشور خارجی، ارتباط مستقیمی پدید میآید که حتـی گـاهی بـه بروز جنگ های داخلی نیز منجر میشود و در مناطقی نیز موجبات شکل گیری اختلافات منطقه ای را فراهم میسازد.
از این رو، هنگامی که جنگ تحمیلی عراق علیه ایرانـدر ٣١ شهریورماه سال ١٣٥٩ با تجاوز نیروهای عراقی به قلمرو سرزمین جمهـوری اسـلامی آغـاز شـد، صدام حسین آن را در تداوم منازعه تاریخی اعـراب و ایرانیـان ارزیـابی کـرد و مـدعی شـد کـه کشورش بار سنگین پاسداری از حیثیت ، امنیت و به طور کلی، منافع امت عرب را برعهـده دارد و در این زمینه ، حاضر شده است بـا درگیـر شـدن در جنـگ ، بـرای همیشـه بـرادران عـربش را از سلطه جویی این دشمن خطرناک و منفور، یعنی ایـران برهانـد (یـاوری، ١٩٩٧: ٥).
در ادامه با نگاهی بر زمینه های تاریخی تلاش دولت عراق به منظور تجزیه خوزسـتان از خـاک ایران ، به چگونگی نقش آفرینی مردم عرب منطقـه در جنـگ تحمیلـی و نقـش آن هـا در سرنوشـت جنگ پرداخته شده است .