چکیده:
عوامل موفقیت علویان تبرستان در تشکیل حکومت و تداوم تفکر شیعی در شمال ایران موضوع این نوشتار است. مسائل اصلی این پژوهش عبارتاند از: تبیین واژه «امامزاده» و فهم صحیح و دقیق آن و جایگاه حقیقی امامزادگان، اعتقاد به شیعهبودن علویان تبرستان و حدود و ثغور جغرافیایی شمال ایران که در شکلگیری حکومت شیعی در این منطقه اثرگذار بوده است. عوامل پیروزی و موفقیت علویان تبرستان از کاربردیترین مباحثی است که باید بدان توجه شود تا بتوان درباره تداوم تفکر شیعی در منطقه شمال ایران تأمل کرد. در این پژوهش، این موضوع با رویکرد توصیفیتحلیلی بررسی میشود.
The factors of the success of Tabarestan Alawites in forming the government and the continuation of Shiite thought in northern Iran are the subjects of this article. This study seeks to explain the following issues: the meaning of the word "Imamzadeh" and its correct and accurate understanding, the true position of Imamzadehs, the belief that the Alawites of Tabarestan are Shiite, and the geographical boundaries of northern Iran that have been effective in forming a Shiite government in this region. The factors of the victory and success of Tabarestan Alawites are among the most practical issues that should be considered in order to reflect on the continuation of Shiite thought in the northern region of Iran. In this research, the above-mentioned issues are investigated with a descriptive-analytical approach.
خلاصه ماشینی:
. بنابراین، اگر در اینجا سخن از روشنشدن مفهوم «سیادت» و «امامزاده«بودن مطرح میشود، مراد همان افرادی هستند که در زمان حیات و مماتشان برای شیعیان محترم بوده و مرجع و ملجأ و پناهگاه آنان بودهاند، که این پناهگاهبودن غالباً در تاریخ تشیع، مخصوصاً در منطقه تبرستان، دوطرفه بوده است؛ یعنی هم مردم به آنها پناه میدادند و آنها را در رسیدن به حکومت و نشر معارف اسلامی و شیعی کمک میکردند و هم امامزادگان از حقوق مردم در برابر حکام ستمگر دفاع میکردند.
بنابراین، در این نوشتار، مقصود از «امامزادگان» یعنی افراد وابسته به خاندان پیامبر از طریق امام علی و حضرت فاطمه زهرا که با مردم تبرستان در ارتباط بودهاند، مخصوصاً کسانی که در این ناحیه حکومت تشکیل دادهاند و در طول تاریخ به نام «علویان تبرستان» معروف بودهاند، اعم از علویان حسنی و حسینی؛ هم آن دسته از ساداتی که با گرایشهای زیدیه بودند و هم آنهایی که امامیه بودند.
علاوه بر مبانی کلامی، از نظر فقهی نیز، علویان تبرستان بر اساس فقه جعفری عمل میکردند که این مسئله، هم در اولین خطبههای داعی کبیر در روز عید فطر در کجور (مصلای رویان) ذکر شده و هم در فتاوای ناصر اطروش و علمای تبرستان مثل جعفر بن محمد نیروسی مشهود است؛ مسائلی از قبیل آشکارکردن «بسم الله الرحمن الرحیم» در نماز، گفتن «حی علی خیر العمل» در اذان، ممنوعبودن شستن پا به جای مسح در وضو، منع مسح بر خفین و ...