چکیده:
ایران در سال 1384 سند ملی توسعه زیستفناوری را به تصویب هیئتوزیران و به تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی رساند. در همین سال، به پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا پیوست و تدوین قانون ملی ایمنی زیستی نیز در دستور کار قرار گرفت. این پژوهش با اتکا به مدل ارزیابی نظریه محور، تحقق اهداف تصریحشده در اسناد مذکور را بررسی و قوانین را به لحاظ محتوا و خروجی ارزیابی کرده است. به این منظور ترکیبی از روشهای کمی و کیفی مانند پیمایشهای میدانی و تحلیل محتوا استفاده شده است. یافتهها نشان میدهد که قوانین ایمنی زیستی و توسعه مهندسی ژنتیک به ویژه مقررات ناظر بر تولید ملی محصولات تراریخته، ناقص اجرا میشود و به اهداف مطلوب خود نرسیدهاند. فرآیندسازی غیر مؤثر، سیاسیشدن بحثهای علمی و دخالت دستگاههای فاقد نقش قانونی و سلایق مدیریتی از مهمترین دلایل توقف اجرای قانون شناخته شد.
The expansion of genetic engineering applications has led to controversial discussions over the monitoring of the release, trade, and consumption of transgenic plants. Such considerations have forced policymakers to enact a set of regulations to ensure the exploitation of its proven benefits and prevent the potential adverse effects of this technology on health and the environment. Iran as a pioneer country in genetic engineering has enacted the National Biotechnology Development Document in 2005. In the same year, Iran joined the Cartagena Biosafety Protocol, and the Islamic Consultative Assembly put the negotiation about the National Biosafety Act on the agenda. According to what was said, this article evaluates the achievement of the goals of the mentioned documents based on the theory-based evaluation, The research findings show that some of the laws and policies, especially the regulations about the national production of transgenic products, have not been implemented, and some organizations have confronted it.
خلاصه ماشینی:
اگرچه اهداف «پژوهش هاي ارزيابي» گسترده هستند، در اين پژوهش اهداف بدين شرح است : ١- برآورد ميزان توليد، واردات و مصرف محصولات تراريخته در ايران ؛ ٢- برشماري قوانين و مقررات مرتبط با مهندسي ژنتيک و استنتاج رويکردها و اهداف ملي در حوزه کشاورزي؛ ٣- بررسي انطباق عملکرد دستگاه هاي اجرايي در مقايسه با مصوبات قانوني؛ ٤- تلاش براي بررسي چرايي عدم تحقق اهداف مندرج در قوانين موضوعه ادبيات مهندسي ژنتيک اگرچه کاربرد مهندسي ژنتيک در بخش کشاورزي و محصولات حاصل از آن بر ابعاد مختلفي از عرصه حيات اجتماعي انسان مؤثر بوده است ؛ اما آن بخش از پژوهش هاي اجتماعي مورد 6 - Biosafety اهتمام اين مقاله است که به تحليل نظام سياست گذاري و فرآيندهاي تصميم گيري در خصوص مهندسي ژنتيک و محصولات تراريخته پرداخته اند.
با مطالعه و بررسي تعاريف ارائه شده ، پژوهش حاضر بر اساس اين تعريف از ارزيابي بنا شده است : «به کارگيري مجموعه اي از روش هاي تحقيق براي بررسي نظام يافته مداخلات سياستي به منظور تعيين ميزان تحقق اهداف سياست و اثر آن در بهبود شرايط ذينفعان و گروه هاي هدف (امامي ميبدي، اشتريان ، ١٣٩٠: ٥٧)».
تحليل اجرا و عدم اجرا و خروجي قوانين طبق نظر غالب مصاحبه شوندگان سند ملي زيست فناوري در بخش مهندسي ژنتيک به خصوص در باب تکاليف پيچيده و محتوايي و مؤثر محقق نشده است و مجريان قانون ايمني زيستي نيز براي اهداف توليد داخلي محصولات تراريخته تاکنون قدمي برنداشته اند.