چکیده:
تغییرات ژئوپلیتیک و افزایش کشورهای ساحلی خزر از دو به پنج کشور و
توجه خاص به مسائل و تحولات آن به عنوان موضوع مهمی در دستور کار
تصمیم گیرندگان قرار گرفته است . آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان در پی
کسب درآمدهای صادرات منابع انرژی به تلاش گسترده ای پرداخته اند. ایران و
روسیه نیز که قبل از فروپاشی هم جایگاه ممتازی در تامین انرژی جهان
داشته اند، در پی حفظ موقعیت خود تلاش های گوناگونی انجام داده اند . تثبیت
رژیم حقوقی دریای خزر و منابع آن ، مسئله ای است که به دلایل اقتصادی ،
سیاسی، ژئوپلیتیک و امنیت انرژی ، اهمیت بسیاری دارد . تا به حال دو رژیم
از « افراز یا تقسیم و تحدید حدود » و « حاکمیت مشترک یا کندومینیوم » حقوقی
سوی کشورهای ساحلی دریای خزر برای آن ارائه شده است که در این نوشتار
تاکید بر بحث و بررسی رژیم کنومینیوم خواهد بود و مطرح می شود که برای
تعیین الگوی حقوقی در خصوص تعیین رژیم حقوقی دریای خزر بایستی با
اعمال سیاست و مذاکرات و دیپلماسی فعال با کشورهای خزر ، اصل انصاف و
عدالت مبنای گفت و گو و تفاهم قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
تا بـه حـال دو رژيـم حقوقي «حاکميت مشترک يا کندومينيوم » و «افراز يا تقسيم و تحديد حدود» از سوي کشورهاي ساحلي درياي خزر براي آن ارائه شده است که در اين نوشتار تأکيد بر بحث و بررسي رژيم کنومينيوم خواهد بود و مطرح مي شود که بـراي تعيين الگوي حقوقي در خصوص تعيين رژيم حقوقي درياي خـزر بايـستي بـا اعمال سياست و مذاکرات و ديپلماسي فعال با کشورهاي خزر، اصل انصاف و عدالت مبناي گفت و گو و تفاهم قرار گيرد.
دريـاي خـزر دست کم از دو بعد براي کشورهاي ساحلي آن اهميت دارد: يکي پهنه ي سـرزميني کـه کشورهاي ساحلي حق حاکميت و مالکيت خود را بر آن اعمال مي کننـد و ديگـري بـه سبب اهميت اقتصادي منابع طبيعي غير زنده بستر آن اسـت کـه در سـطح منطقـه اي و بين المللي شناخته شده است (دهقـان ، ١٣٨٢).
اين بررسي نيازمنـد آن اسـت کـه در بادي امر به اين موضوع اشاره کنيم که درياي خزر دريا محسوب مي شود يـا درياچـه ؟ در اين راستا هدف اصلي ، دستيابي به نتيجه است که بتواند در مجموع به عنـوان چـشم اندازي که تا حدودي منعکس کننده ميزان دشواري هاي واقعي کـشورهاي سـاحلي ، بـه خصوص کشورهايي مثل ايران و ترکمنستان مواضعي بر مبناي رژيم کندومينيوم اتخـاذ نموده اند.