چکیده:
دکتر غلامحسین مقدم حیدری - رئیس گروه فلسفة علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی -
همان کسی است که نخستینبار در سال ۱۳۷۸ گزارشی فارسی از مقالة تاثیرگذار پل فورمن (Paul Forman)
به نام «Weimar culture, Causality, and Quantum Theory» نگاشت. در آن مقاله کوشیده شده بود نشان داده
شود که ظهورنظریة کوانتوم فیزیک کاملاباوضع فرهنگی آلمان در جمهوری وایمار -دورة میان دوجنگ جهانی -
هماهنگ بوده است. این در حقیقت حملهای به نگرشهایی است که فعالیت علمی را کاری مستقل از امورفرهنگی
واجتماعی,و علم را حقیقتی مستقل از جهان اجتماعی وفرهنگی: تلقی میکردند. گزارش مقدم حیدری از این مقاله
باجملهای تکان دهنده از فایرابند آغازمیشد:«دانشمندان رامحدود یتهای فیزیکی, فیزیولوژیکی,جامعهشناختی
و تاربخی بیشماری محصور کردهاند». اگر گفته شود که بیشتر تلاش علمی مقدم حیدری در این سالها بر روشن
ساختن این جمله متم رکز شده, سخنی به گزاف گفته نشده است. کتاب قیاسناپذیری پارادایمهای علمی او شرح
روان و ساده و در عین حال دقیقی از مفهوم قیاسناپذیری پارادایمهاست. اما کتاب دوم او یعنی جامعهشناسی
اثبات ریاضی را باید آثری دانست که حساسیت آن هنوز شناخته نشده است. در این کتاب تلاش شده است نه
بااستدلالهای انتزاعی, بلکه به شیوة تامس کوهن در کتاب ساختار انقلابهای عملی, با روایت قطعاتی از تاریخ
علم ریاضیات نشان داده شود که علم متقننی مانند ریاضی و بهویژه مفهوم «اثبات ریاضی» خود امری متاثر از
فرهنگ, اجتماع و علایق شخصی رباضیدانان است. افزون بر این در آن تلاش شده است مناقشههای مربوط به
چنین مفهوم ظاهرا صلبی از خلال روایت این قطعات تاریخی نمایانده شود. این کتاب را باید پس از کتاب ۲۰۰۷
دانلد مکنزی (Donald Mackenzie) با نام «Mechanizing proof» دومین کتاب در حوزة جامعهشناسی رباضیات
در جهان تلقی نمود. مقدم حیدری اکنون در حال نگارش کتاب اسطورة علم است. مشغلههای مربوط به رباستش
بر گروه فلسفة علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی, او را از پیگیری دغدغههایش باز نداشته است.
پرسش اصلی مقدم حیدری, که همة قطعات تحقیقاتش ذیل آن معناونظم پیدامی کند مسئلة علم ودین است. در
این گفتوگو از مسائلی سوّال کردریم که میدانستیم مقدم حیدری در پاسخ به آنها امکانات ناآشناتریازاندیشیدن
دربارة علم دینی راارائه میدهد.