چکیده:
در «نهجالبلاغه» علاوه بر مضامین عالی و تعبیرات زیبا و تعالیم شایان، جلوههای گوناگونی از زیباییهای ادبی دیده میشود که یکی از این جنبههای درخور توجه و تامل زیباییها هماهنگی و سازگاری موسیقایی کلمات و عبارات «نهجالبلاغه» با مدلول و معنای آن است.
موسیقی موجود در «نهجالبلاغه»، به تحول روحیه در جهت هدایت و رشد ارزشهای انسانی نظر دارد. همچنین به جهت تاثیر خارقالعادهای که در معنا میگذارد، موجب تقویت روابط انسانها، روحیهی تقوا، خشیت و خلقوخوی نیکو در ایشان میگردد.
هدف از بررسی موسیقی «نهجالبلاغه» آن است؛ که ذهن مواج انسانها را به جلوهای از زیباشناختی شاهکار بزرگی چون «نهجالبلاغه» معطوف دارد.
موسیقی واژگان در اصطلاح این مقاله آوا و صوتی است که درنتیجهی ادا کردن کلمه یا کلامی ایجاد میشود و مراد از موسیقی عبارات، علاوه بر آنچه ذکر شد، ویژگیهای نهفته در آن است که با کوچکترین تغییری آن را ناهم آهنگ میکند.
این جستار به موسیقای «نهجالبلاغه» از دو منظر موسیقای واژگان و عبارات «نهجالبلاغه» و نیز تاثیر آن در معنا بخشی بهطور مجمل با شواهدی از سخنان امام علی میپردازد. باشد که بستری برای تحقیقات بیشتر پیرامون این موضوع گسترده شود.
خلاصه ماشینی:
کلیدواژهها: موسیقی واژگان، موسیقی عبارات، ایقاع، نظم آهنگ، زیباشناختی مقدمه امیر مؤمنان در «نهجالبلاغه» این شاهکار هنر و زیبایی از هنرهای کلامی بهره جسته است، کلام حضرت علاوه بر بهرهمندی از واژگان متناسب و بلیغ از آهنگ و موسیقی خاصی برخوردار است که با معنا هم آهنگ است و در روح مخاطبان نفوذ کرده، تأثیر آهنگ روحپرور آن نیز جاویدان است.
امام علی نیز در بیان شناخت صفات الهی میفرماید: «وَ أَسْتَهْدِیهِ قَرِیباً هَادِیا» (رضی، 1379، 83 خ:130) «از او هدایت میطلبم چون راهنمای نزدیک است» «استَهًدیه» در ابتدای عبارت و «هادیا» در انتهای عبارت هر دو مشتق از کلمهی «هدی» هستند، که بینشان ردالعجز علی الصدر وجود دارد، و موسیقای برآمده از آن دو، بنا بر اینکه تکرار صورت گرفته است موجب تأکید بر معنا گردیده است موسیقی عبارات نهجالبلاغه و تأثیر آن در معنا «نهجالبلاغه» بحری است از زیبایی اصیل، هر معنایی در خانه لفظ متناسب خود جای گرفته است رسایی و شیوایی در حد اعلای خود قرار دارند.
گاهی حرفی یا هجایی تکرار میشود و گاهی کلمه یا عبارتی هرکدام از انواع تکرار، تأثیرات خاصی بر سیستم صوتی و موسیقایی و ساختار بلاغی و مفهوم کلام بر جای مینهند» (قائمی، 1388، 325 و 326) امام علی در خطابهی خویش از تکرار هجای (ا) بیشتر استفاده میکند؛ چراکه تأثیر موسیقایی و نغمههایی که این هجا ایجاد میکند، متنوعتر و بیشتر است.
» موسیقای حاصل از سیر تدریجی عبارات در مثال فوق نهتنها بر جذابیت کلام امام افزوده است بلکه بر معنا و مفهوم آن نیز وحدت و انسجام خاصی ایجاد کرده است.