چکیده:
طنز موقعیت با واژگون کردن حقیقت موقعیت ها و چیدن موقعیت های متناقض در کنار هم ایجاد می شود و صحنه ای را می آفریند که تصور آن خنده دار است. در میان داستان نویسان معاصر، علی اشرف درویشیان در آثار خود از ساخت موقعیت های طنزآمیز برای بیان مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سود جسته است. از این رو، در پژوهش حاضر تلاش می شود تا انواع موقعیت های طنزآمیز در یکی از مجموعه داستان های کوتاه درویشیان، با عنوان مجموعه داستان آبشوران که دربرگیرنده یازده داستان کوتاه است، بررسی شود. در جستار پیش رو، با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و آماری، در پی پاسخ به این سه پرسش هستیم: اول آنکه بر اساس نظریه طنز موقعیت، درویشیان با چه ابزاری موقعیت های طنزآمیز را در داستان های کوتاه خود ایجاد کرده است؟ دیگر آنکه کدام مولفه طنز موقعیت را می توان به عنوان شاخص سبکی درویشیان در این مجموعه داستان کوتاه در نظر گرفت؟ همچنین، نویسنده با بهره گیری از موقعیت های طنز در پی دستیابی به چه اهدافی بوده است؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که درویشیان به کمک چهار شگرد «شخصیت پردازی، پیرنگ، رفتار، صحنه» و چند خردشگرد، موقعیت های طنزآمیز را در داستان هایش آفریده و مقصود او از ایجاد طنز موقعیت، بیان مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی (معیشتی) مردم روستای آبشوران به طور خاص و مردم ایران به طور عام بوده است. همچنین، عامل اصلی ایجاد موقعیت های طنزآمیز، مولفه «رفتار» به ویژه در کاربست خردشگردهایی همچون «تکرار یک کنش، غافلگیری، ناسازگاری رفتار با موقعیت و حرکات مضحک» است. بنابراین، می توان آن را به عنوان شاخص اصلی سبک نویسندگی درویشیان به شمار آورد.
Situational humor is created by overturning situations and juxtaposing
contradictory situations, producing a scene that is funny to imagine.
Among contemporary novelists, Ali Ashraf Darvishian uses humorous
situations in his works to express social, cultural and economic
problems. Therefore in the present study we attempt to investigate the
types of situational humors in one of Darwishian’s collections of short
stories, entitled “Abshouran”, which includes eleven short stories. In
the present paper, by using descriptive-analytical methods, we seek to
answer three questions: first, according to the theory of situational
humor, by what means does Darvishian create humorous situations in
his short stories? Second, which component of situational humor can
be considered as an indicator of Darvishian’s style in this short story
series? Third, what goals did the author pursue by using humorous
situations? The results of this research indicate that with the help of
four tricks, "characterization, plot, behavior, scene" and a few subtricks,
Darvishian creates situational humor in his stories and in
creating such humor he means to express the social, cultural and
economic problems of Abshouran village people in particular and the
people of Iran in general. Also, the main factor in creating situational
humor is the component of "behavior", especially in the use of microtechniques
such as "repetition of an action, surprise, incompatibility of
behavior with the situation and ridiculous movements." Therefore, it
can be considered as the main indicator of Darvishian’s writing style.
خلاصه ماشینی:
در جستار پیش رو، بـا بهـرهگیـری از روش توصیفیتحلیلی و آماری، در پی پاسخ به این سـه پرسـش هسـتیم : اول آن کـه بـر اسـاس نظریـۀ طنـز موقعیت ، درویشیان با چه ابزاری موقعیت های طنزآمیز را در داستانهای کوتاه خود ایجاد کرده است ؟ دیگـر آن کـه کدام مؤلفۀ طنز موقعیت را میتوان به عنوان شاخص سبکی درویشـیان در ایـن مجموعـه داسـتان کوتـاه در نظـر گرفت ؟ همچنین ، نویسنده با بهرهگیری از موقعیت های طنز، در پی دسـتیابی بـه چـه اهـدافی بـوده اسـت ؟ نتـایج تحقیق حاکی از آن است که درویشیان به کمک چهار شگرد «شخصیت پردازی، پیرنـگ ، رفتـار، صـحنه » و چنـد خردشگرد، موقعیت های طنزآمیز را در داستانهایش آفریده و مقصـود او از ایجـاد طنـز موقعیـت ، بیـان مشـکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی (معیشتی) مردم روستای آبشوران به طور خاص و مردم ایران به طور عام بـوده اسـت .
طنز موقعیت از چهار شگرد اصلی و چندین خردشگرد تشکیل مـی شـود کـه عبـارت انـد از: ١- شخصیت پردازی (توصیف ظاهری شخصیت ها، شغل شخصـیت هـا، شـبکۀ ارتبـاطی میـان شخصیت ها، گروه سنی)؛ ٢- پیرنگ (وارونگی ارزش ها، چرخش ناگهانی رخدادها، توالی منطقی امری غیرمنطقی )؛ ٣- کنش یا رفتار (غافلگیری ، ناسازگاری رفتار با موقعیت ، رفتـار ناسـازگار بـا شخصیت ، حرکات مضحک ، تکرار یک کنش ، رفتار مشابه شخصیت هـا در صـحنه )؛ ٤- صـحنه (استفاده از زمان ها و مکان های عجیب و ناجور، تناقض زمان و مکان با رفتار، تعبیـر طنزآمیـز از صحنه ).