چکیده:
شهرستانهای ایرانشهر یا شهرستانهای ایران رسالۀ کوچکی است به زبان فارسی میانه و موضوع آن جغرافیای تاریخی شهرهاست. این رساله را تا کنون، هدایت، عریان، تفضلی و دریایی به زبان فارسی منتشر کردهاند. تورج دریایی در سال 2002 میلادی به همراه ترجمۀ فارسی و انگلیسی این متن را منتشر کرد 1 و شهرام جلیلیان آن را در سال 1388 شمسی به فارسی برگرداند. در پژوهش حاضر به بررسی ترجمۀ جلیلیان از این رساله خواهیم پرداخت، البته جلیلیان در این اثر یادآور شده که ترجمۀ متن فارسی میانه از دریایی است. برای دقیقتر شدن بررسی و تطبیق آن با ترجمههای دیگر، ترجمۀ دریایی و تفضلی ذکر شده است. ابتدا واجنویسی بند مورد نظر ذکر شده و سپس ترجمۀ هر یک از آنها به ترتیب تاریخی نوشته شده است. سپس توضیحات و نظر نگارنده آمده است. برآیند این پژوهش نشان داد که هر یک از ترجمههای متون فارسی میانه به فارسی دارای نکات جدیدی هستند که به نوبۀ خود به درک هرچه بهتر ما از متون فارسی میانه و اندیشۀ ایرانیان باستان کمک خواهند کرد.
Sahrestaniha i eransahr is a Middle Persian treatise about the historical geography of Sasanian cities in Iran. So far, this treatise has been translated and published in Persian by Hedayat, Oriyan, Taffazoli, and Daryaee. In 2002, Daryaee published this text with Persian and English translation, and in 2009, Jalilian translated Daryaee’s book into Persian. In the present study, we examined Jalilian’s translation of this treatise. It is noteworthy that Jalilian mentioned in his book that the translation of the Middle Persian text is from Daryaee himself. To make the review more accurate and to compare it with other translations, Daryaee and Taffazoli’s translations are cited and compared. First, the transliteration of each sentence is mentioned, and then the translation is written in chronological order. Then, the review of the translations is mentioned. It can be concluded that each of the translations of Middle Persian texts into Persian has new points that, in turn, will help us to better understand Middle Persian texts and ancient Iranian thought.
خلاصه ماشینی:
در پژوهش حاضر به بررسی ترجمـۀ جلیلیـان از ایـن رسـاله خـواهیم پرداخت ، البته جلیلیان در این اثر یادآور شده که ترجمۀ متن فارسی میانه از دریـایی اسـت .
تدوین نهایی این رساله همانند بیشتر آثار فارسی میانـه کـه امـروز در دست است ، احتمالاً در قرن سوم هجری (نهم میلادی) صـورت گرفتـه اسـت (تفضـلی ١٣٨٩: ٢٦٥).
این مجموعه شامل متونی است کـه جاماسب آسانا آنها را با عنوان متون پهلوی (Pahlavi Texts) منتشر کرده و عریان نیـز آنهـا را با عنوان متن های پهلوی منتشـر کـرده اسـت (عریـان : ١٣٩٤).
در مورد متن فارسی میانۀ شهرستان های ایرانشـهر چنـدین ترجمـه توسـط پژوهشـگران غیرایرانی، همچون بلوشـه (١٨٩٧ Blochet)؛ مـودی (١٨٩٨ Modi) و مـارکوارت ( Markwart ١٩٣١ ;١٩٠١) منتشر شده است .
پژوهش حاضر به ترجمۀ فارسی ایـن کتـاب بـا عنوان شهرستان های ایرانشهر، نوشـته ای بـه زبـان فارسـی میانـه دربـارٔە تـاریخ ، حماسـه و جغرافیای باستانی ایران میپردازد.
در بخش واژه نامۀ کتاب نیـز برخـی موارد اشتباه تایپ شده است ؛ مثلاً کلمۀ ōzad «گشت » معنی شـده کـه بایـد «کُشـت » باشـد (دریایی ١٣٨٨: ١١٤).
١. ٣ بررسی ترجمۀ متن فارسی میانه در این بخش برای دقیق تر شدن بررسی و تطبیق آن با ترجمه های دیگـر، ترجمـۀ دریـایی و تفضلی ذکر شده است .
دریایی در یادداشت هایی که بر ایـن بخـش نوشته چنین مینویسد: «این گزارش شهرستان های ایرانشهر با دیگر گزارش هـای مـتن هـای فارسی میانه دربارٔە جای نگهداری اوستا تفاوت دارد» (دریایی ١٣٨٨: ٥٣).