چکیده:
بازار نهادی اجتماعی است که بهطور مستقیم و غیرمستقیم بر چرخة تولید، ثروت، مصرف و رفاه جامعه تأثیرگذار است. به همیندلیل اقتصاددانان از بازار انتظار کارایی و کارآمدی دارند. کارایی مبناییترین بحث مدل بازار سرمایهداری رقابتی است. در این مدل بازار رقابت کامل کاراترین بازار بوده و برای رقابت (کامل) باید آزادی و اطلاعات کامل، اصل نفعپرستی مطلق و دیگر شرایط حاکم شود. در چنین بازاری، عدالت و اخلاق مفهومی غیراساسی است؛ درمقابل، نظام اسلامی هرچند بازار را بهعنوان نهادی اقتصادی مؤثر میشمارد، مسیر کارآمدی بازار را با مبنا قراردادن اخلاقـعدالت طراحی میکند. بازار اسلامی با اتکا بر تقدم اصل منافع متقابل اجتماعی بهجای منافع فردی، مدلی از بازار را نشان میدهد که درصدد است نظم بازار و اصلاح رفتار عاملین اقتصادی را از اینطریق فراهم آورد.
در چند دهة اخیر، تئوری بازارهای با اطلاعات نامتقارن، موضوعی مهم در تحقیقات اقتصادی بودهاست. اقتصاد اطلاعات نیز با بررسی نقش بازارها و سایر نهادهای اقتصادی در فرآوری و انتقال اطلاعات، بخشی از نارساییهای بازار و سایر نهادها را ناشی از اطلاعات پرهزینه میداند و بسیاری از ویژگیهای آنها نیز در واکنش به اطلاعات پرهزینه است. وجود رانت اطلاعاتی حاکی از وجود مخارج بیشازحد برای کسب اطلاعات است و بازارهایی که در آن اطلاعات ناقص است، کارا نیستند.
بررسی بازار اسلامی و نگاه کلی به احکام مربوط به مبادلات نشان میدهد که اسلام بهدنبال ایجاد بازاری است که همة عوامل در آن شفاف عمل کرده و هیچگونه ابهامی دربارة هیچیک از عناصر بازار وجود نداشته باشد؛ بازاری که در آن مجموعه اطلاعات در زمینههای گوناگون مانند ملکیت، قیمتگذاری، نوع و مقدار کالا، طرفین قرارداد، تدوین قرارداد، هدف قرارداد، ابزار سنجش، قوانین و مقررات کاملاًشفاف باشد.
در این مقاله پس از بررسی مبانی نظری موجود دربارة بازار، عدم تقارن اطلاعات و مشکلات آن بررسی و با برشمردن برخی ویژگیهای بازار اسلامی دربارة نقش اسلامیبودن بازار در کاهش عدم تقارن اطلاعات بحث شده است. درنتیجه میتوان گفت درصورت بهکارگیری صحیح قواعد اسلامی در بازار، بازار اسلامی میتواند در دستیابی به عدالت و رفاه جامعه نسبتبه سایر بازارها موفقتر عمل کند.