چکیده:
امر به کتابت قرآن توسط پیامبر اکرم (ص) همزمان با نزول آن، موضوعی مورد وفاق میان عالمان علوم و تاریخ قرآن است؛ امّا آیا شکل نگارش کلمات به دستور و تعیین پیامبر اکرم (ص) بوده و یا پس از رحلت ایشان توسط صحابه معین شده و یا خیر، بلکه کاتبان وحی بر اساس روش معمول نگارش زبان عرب، نگاشتهاند، موضوعی مورد اختلاف است. به دنبال آن، این پرسش مطرح میشود که در هر صورت، آیا در اعصار بعدی، تبعیت از رسمالخط اولیۀ قرآن کریم لازم است و گزارۀ توقیفی بودن رسمالخط قرآن، گزارهای صحیح است یا خیر؟ این مقاله بر آن است که با بررسی سیر تاریخی و تحلیل دقیق آرای عالمان نامآور این عرصه، پاسخی صحیح را برای سؤالات طرحشده ارائه دهد و در حقیقت، ترجیح التزام و تبعیت از رسمالخط اولیه و کهن قرآن کریم را در مقابل دو نظریهای که یکی از آنها رسمالخط قرآن را توقیفی میداند و دیگری عدول از آن را واجب میپندارد، مطرح نماید.
Historical developments of the Muslim scholars’ opinions on the need to follow the Quranic OrthographyThe command to write the Holy Quran by the Holy Prophet (PBUH) Simultaneously with the revelation of the Quran is a matter of agreement among the scholars of Quranic studies and Quranic History. But it is a matter of controversy that whether the form of writing the Quranic words was ordered and determined by the Holy Prophet (PBUH) or was determined by the companions after him, or the scribes wrote the Quranic words according to the common method of writing in the Arabic language. This problem raises the question of whether in any case, in the following centuries, it is necessary to follow the Quranic Orthography. And whether the statement of Tawqif is a correct statement in this regard? This article intends to examine and report the developments of the prominent scholars’ opinions in this field and their analysis and the causes of their tendencies, in order to illuminate the horizon of accurate understanding of the issue and correct judgment about their opinions.
خلاصه ماشینی:
تطور تاريخي آراء عالمان مسلمان در لزوم تبعيت از رسم المصحف ١ سيدعليمحمد سرسرابي محمدمهدي تقديسي ٢، رحمت فرحزادي ٣ دريافت : ۳۰/ ۹/ ۱۳۹۹، پذيرش : ۲۴/ ۱۲/ ۱۳۹۹، صفحۀ ۱۶۳ تا ۱۸۴ (مقالۀ پژوهشي) چکيده امر به کتابت قرآن توسط پيامبر اکرم (ص ) همزمان با نزول آن ، موضوعي مورد وفاق ميان عالمان علوم و تاريخ قرآن است ؛ امّا اين که آيا شکل نگارش کلمات به دستور و تعيين پيامبر اکرم (ص ) بوده يا پس از رحلت ايشان توسط صحابه معين شده يا خير، بلکه کاتبان وحي بر اساس روش معمول نگارش زبان عرب ، نوشتهاند، موضوعي مورد اختلاف است .
نيز، اين رسم اعتبار خود را به سبب کاربردش در نگارش هاي کهن قرآن يافته، و اعتباري توقيفي پيدا کرده است (ضباع ، ١٤٢٠ق ، ٢-١٤)؛ گرچه ممکن است رسم الخط مصحف عثماني خود نيز نتيجۀ اجتهاد برخي صحابه يا مراعات قواعد ارتوگرافي رايج از قبل بوده باشد (قدوري حمد، ١٤٣٧ق ، ١٠٢).
اين تغييرات طبيعي در خط عربي که از زمان کتابت قرآن در صدر اسلام تا زمان افتاء از مالک ادامه داشته، از آن پس نيز ادامه يافته، چنآن که تمايز ميان رسم کهن قرآن با شيوه هاي اجتهادي نگارش در زبان عربي در سدٔە ٤ق به اندازه اي شده که اصطلاح «رسم المصحف » براي اشاره به شيؤە خاص و متفاوت کتابت قرآني رواج پيدا کرده است (ابن خلدون ، ١٤٠١ق ، ١/ ٤٢٧؛ مستفيد و توکلي، ١٣٩٦ش ، ١٤)).