چکیده:
رهیافت تاریخی «تحلیل گفتمان»، یکی از روشهای جدید و کارآمد در مطالعه احادیث امامیه است. در این روش که بر پایه نظریه «آوای متعارض باختین» استوار است؛ از طریق بافتشناسی اعتقادی جامعه در زمانه پژواک احادیث و خوانش گفتمان رقیب، گفتمان نهفته در دل روایات واکاوی میگردد. در این پژوهه برآنیم تا بر پایه این الگوی روشی، احادیث حسن بن محبوب (149–224ق) در زمینه آموزه مهدویت را گفتمان شناسی تحلیلی کنیم. وی از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد علیهم السّلام بوده و یکی از اصحاب اجماع امامیه در عصر خویش به شمار آمده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که ابن محبوب احادیث مهدویت خود را در رویارویی با چهار گفتمان رقیبی بازتاب داده است که این گفتمانها در صدد ترویج پندارههای ناصوابی درباره تبارشناسی موعود، تعیین مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف، غیبت قائم و قیام منجی، در بافت فکری و اعتقادی جامعه آن دوران بودند.
The historical approach of “discourse analysis” is one of the new and efficient methods in studying Imami Hadiths. This method, which is based on the theory of “Bakhtin’s competing voices”, investigates the hidden discourse in the heart of traditions through the histology of society’s beliefs at the time of repercussion of traditions and the reading of the rival discourse. In this research, we seek to analyze the discourse of hadiths of Hassan ibn Mahboub (149-224 AH) in the field of Mahdism teaching. He was one of the companions of Imam Kazem (A.S), Imam Reza (A.S) and Imam Javad (A.S), and one of the Imamate People of Consensus at his own time. The findings of this research indicate that Ibn Mahboub has reflected his Mahdism hadiths in the face of four rival discourses that sought to promote misconceptions about the promised genealogy, the appointment of Mahdi (A.S), the absence of Support of Muhammad’s Family and the uprising of the savior in the intellectual and doctrinal context of the society of that time.
خلاصه ماشینی:
نتایج این پژوهش حاکی از آن است که ابن محبوب احادیث مهدویت خود را در رویارویی با چهار گفتمان رقیبی بازتاب داده است که این گفتمان ها در صدد ترویج پنداره های ناصوابی درباره تبارشناسی موعود، تعیین مهدی؟، غیبت قائم و قیام منجی، در بافت فکری و اعتقادی جامعه آن دوران بودند.
گونه شناسی موضوعی روایات براساس بررسی کنش های گفتاری موجود در احادیث ابن محبوب ، قابل ذکر است که پنج موضوع در این احادیث بیش ترین کنش زبانی را به خود اختصاص داده اند که در نمودار ذیل / قابل مشاهده است : بسامد گونه های موضوعی روایات حسن بن محبوب در زمینه آموزه مهدویت مهدی شناسی: ٦٠ / تبارشناسی: ١٨ غیبت : ١٠ قیام موعود: ٢٦ 36 ٣.
بررسی سلسله اسناد روایات این بخش ، حاکی از آن است که کنش های حدیثی این گفتمان توسط برخی محدثان معاصر ابن محبوب ، همچون خلف بن خلیفه )م ١٨١ق (، وکیع بن جراح )م ١٩٦ق (، نعیم بن حماد )م ٢٢٨ق (، ابن عائشه )م ٢٢٨ق (، صلۀ بن سلیمان )م ٢٣٠ق (، عبدالله بن سوار )م ٢٢٨ق ( و محمد بن نوح )م اوایل قرن سوم (؛ در بوم های حدیثی کوفه ، بصره ، بغداد، واسط و مصر گزارش گردیده است .
کنش های زبانی موجود در روایات ابن محبوب بر نکات ذیل دلالت دارند: - مهدی؟ از نسل امام حسین ؟ و فرزندان ایشان است )صدوق ، ١٣٩٥: ج ١، ص ٣٢٨ و نعمانی، ١٣٩٧: ص ٢٨٢(.