چکیده:
لیلی و مجنون یکی از مهمترین مثنویهای قاسمی گنابادی است که نظیرهای نسبتا خوب برای لیلی و مجنون نظامی گنجوی قلمداد میشود. این مثنوی برای اوّلین بار توسط دکتر زهرا اختیاری تصحیح شد. کتاب حاضر که انتشارات آهنگ قلم آن را منتشر کرده است؛ همراه با اغلاط زیادی است که در نوشتۀ حاضر به پارهای از آنها اشاره میشود. در این نوشتار، فقط به نقد مقدمۀ و تعلیقات کتاب پرداختهایم و بحث درمورد متن تصحیح شده را به دلیل مشکلات مستوفای آن به فرصتی دیگر موکول کردهایم. اشتباهات متعدد مصحح، اشکالات ویرایشی گوناگون، اغلاط چاپی فراوان، تعلیقات و توضیحات ناکافی و گاهی غلط و توضیحات غلط درج شده در مقدمه نشانگر نااستواری و تسامح در این ویراست و ضرورت چاپ دوبارۀ این اثر به شیوهای محققانه میطلبد.
خلاصه ماشینی:
نقد مقدمه مقدمۀ کتاب (صص13-58) به صورت کلّی شامل دو بخش است؛ بخش نخست مقدمه شامل اطّلاعات سودمندی در خصوص معرفی قاسمی گنابادی و شرح آثار اوست که متأسفانه اغلاطی در آن راه یافته است؛ از آن جمله میتوان به این نکته اشاره کرد که مصحح محترم در صفحۀ 16 ذیل عنوان لیلی و مجنون سرایان، جامی و مکتبی را جزء مقلدان قرن دهمی نظامی گنجوی میداند.
واژهشناسی بومی و محلی مصحح محترم ذیل این عنوان بیان میدارد که بسامد بالای کاربرد کلمات گویشی در اشعار قاسمی گنابادی نکتهای است که علاوه بر زیبایی و دلنشینی، توجّه وی را به فرهنگ و گویش بومی میرساند.
تذکار چند نکته در اینجا ضروری مینماید؛ اوّل آنکه خالی از فایده نبود اگر مصحح که با این دقّت و وسواس، این تعابیر را از متن لیلی و مجنون قاسمی استخراج کرده است؛ آوانگاری آن تعابیر را نیز ذکر میکردند تا بر خوانندۀ ناآشنا واضح شود که تلفظ دقیق واژه و تعبیر چگونه است.
نکتۀ دوم، مواردی که مصحح بیان کرده است به هیچروی از ابداعات قاسمی گنابادی نیست؛ زیرا قبل از قاسمی به کرّات مورد استفاده شعرای پیش از او بوده است؛ مثلا در تاریخ سیستان آمده است: «و به زمستان میوۀ تر باشد همچنان که به تابستان...
برای نمونه عمعق بخاری چند قرن پیش از قاسمی گنابادی گفته است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) 2-1-3-2.
خاقانی گوید: (به تصویر صفحه مراجعه شود) شایان ذکر است «عینک» آنگونه که مصحّح محترم فرض کردهاند از قرن هشتم در ادبیّات فارسی مرسوم شده است، امّا نه با لفظ خود «عینک».