چکیده:
عبدی بیک شیرازی، شاعر، حکیم و دبیر شاه طهماسب صفوی که در سیاق و ترسل با کفایتی تمام عهدهدار منصب استیفا بود، از نظیرهپردازان نظامی گنجوی به شمار میرود که در جواب «خمسل» او به سرودن سه خمسه پرداخته است. «هفت اختر» نیز یکی از مثنویهای اوست که در قفای «هفت پیکر» سروده شده است. این گفتار ضمن مقایسه و بررسی مشابهتها و مباینتهای این دو اثر، از حیث محتوا و ساختار، نشان میدهد که عبدی بیک با تبحّر بسیار خود در سرودن مثنوی، بیشتر از آن که یک مقلّد ناآگاه باشد، با درک آگاهانه از روح و درونمایۀ اشعار نظامی به خلق اثری منحصر به فرد پرداخته است. اگرچه باورپذیری داستانهای «هفت پیکر» بیش از داستانهای عبدی بیک است و توصیفات و صحنهپردازیهای بسیار ماهرانة نظامی استحکام بیشتری به بافت داستانهای او داده است، با وجود این، عبدی بیک نیز با کلامی فاخر و یکدست و با سرعتی بیش از نظامی در پیشبرد داستانهای خود کوشیده و کلام نقادانة او که گاه به زیور طنز آراسته شده، دلنشین و خواندنی است.
خلاصه ماشینی:
عبدی بيک نيز به پيروی از داستان سرای بزرگ گنجه، کتاب را با ستايش پروردگار و پيامبر آغاز میکند با اين تفاوت که در «هفت پيکر»، نظامی از دريچة بيش دينی و کلامی به ستايش خداوند و پيامبر و معراج پرداخته، حال آن که «هفت اختر» با نگاهی غنايی آغاز میشود که برای شروع يک منظومة عاشقانه مقدمة دلخواهی است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} يا {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} عبدي بيك افزون بر ستايش خدا و مدح حضرت رسول (ص) اعتقاد خود را به حضرت علي(ع) و خاندان امامت مؤكد ميسازد و بخشي از نعت و ثناي خود را به اهل بيت اختصاص ميدهد.
» (معين، 1338 : 268) چنان كه ملاحظه شد عبدي بيك شيرازي نيز همچون پيشواي خود بر تقدس عدد هفت و انتخاب هفت اختر صحّه ميگذارد و هفت سياره را محملي براي بيان داستانهاي خود قرار ميدهد با اين تفاوت كه او بر خلاف نظامي و نكته پردازان پيشين كه روزهاي هفته را از شنبه آغاز كردهاند كه به رنگ سياه منسوب است، او روز يكشنبه را سرآغاز هفته ميگيرد كه به رنگ زرد تعلق دارد3.
توصيفات نظامي در صحنههاي شكار بهرام و نيز رشادتهاي او بويژه آنجا كه براي تصاحب تاج شاهي به نبرد شيرها ميرود يادآور لحن حماسي فردوسي است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} اين در حالي است كه از نحوة تولد بهرام و فرستاده شدن او به يمن و قصري كه به دستور نعمان و به دست سنمار ساخته شد در «هفت اختر» اثري نيست.