چکیده:
ادبیات عامیانه هر قوم و ملّتی بخش عظیمی از فرهنگ معنوی آن ملت است که سینه به سینه از نسلهای قدیم تا به امروز نقل شده و در گذر زمان حافظ هویت فرهنگی ملّتها بوده است؛ این نوع ادبی شامل عادات، سنن، افسانهها، قصهها، باورها، آیینها، ترانهها، آداب و رسوم و ... میشود. بخش قابل توجهی از اصطلاحات عامیانه ایران، ضربالمثلهایی است که بر زبان عوام جاری است؛ این کاربردها در نثر فارسی و به خصوص در نوع ادبی داستان و رمان بیشتر از شعر بود؛ با این حال در شعر فارسی و به ویژه در شعر شاعرانی که هم برخاسته از متن جامعه و هم با فرهنگ عامه آشنا بودند یا گرایش به زبان کودکانه داشتند، گسترۀ وسیعتری یافت. شهریار از این نوع شاعران است؛ او هم از متن جامعه بود و هم با فرهنگ هزار ساله ایران و آداب و رسوم جامعه آشنا بود؛ نگاه او در ادبیات عامه به مراتب از بسیاری دیگر از شاعران فراگیرتر و جامعتر است. به کارگیری مثلها، ضرب المثلها، باورها و عقاید خرافی، واژگان و زبان برخاسته از توده عامه مردم موضوع اصلی این مقاله است. در این مقاله، سعی بر آن است تا با بررسی غزلیات شهریار و یافتن مواردی از امثال و حکم و آداب و رسوم و باورهای موجود در اشعار او و توضیح و تبیین آنها چهرۀ ادبیات عامه یا بخشهایی از آن در شعر نو و به ویژه زبان شهریار روشن شود.
خلاصه ماشینی:
تحليل بازتاب «فولکلور» در ادبيات غنايی با تکيه و تأکيد بر غزلهای شهريــار حمیدرضا قانونی 1 چکیده ادبيات عاميانه هر قوم و ملّتي بخش عظيمي از فرهنگ معنوي آن ملت است که سينه به سينه از نسلهاي قديم تا به امروز نقل شده و در گذر زمان حافظ هويت فرهنگي ملّتها بوده است؛ اين نوع ادبي شامل عادات، سنن، افسانهها، قصهها، باورها، آيينها، ترانهها، آداب و رسوم و ...
در اين مقاله، سعي بر آن است تا با بررسي غزلیات شهریار و يافتن مواردي از امثال و حکم و آداب و رسوم و باورهاي موجود در اشعار او و توضيح و تبيين آنها چهرۀ ادبيات عامه يا بخشهايي از آن در شعر نو و به ويژه زبان شهريار روشن شود.
از آنجا که کشور ما طي قرنهاي گذشته، گذرگاه اقوام بسياري بوده صاحب ادبيات عاميانهاي غني و گاه آميختهاي است؛ ادبيات عاميانه بيشتر به گونهي شفاهي (بعضي از اين آثار به صورت مکتوب نيز در آمده) از نسلهاي پيش به ما رسيده و در ميان توده مردم رواج دارد؛ اين آثار شامل: مثلها، متلها، معماها، لغزها، چيستانها، دوبيتيها، فهلويات، تقليد از زبان جانوران، ترانهها، قصهها، حکايات راجع به جانوران، تصنيفهاي عاميانه، رمانهاي پهلواني، طومارهايي که در قهوه خانهها ميخواندند، مرثيه، نقالي، شاهنامه خواني، اشعاري که به مناسبتهاي مختلف ميخواندند، افسانههايي مانند گوهر شب چراغ، جابلقا و جابلسا، نمايشهاي توده مانند تعزيه، خيمه شب بازي، پهلوان کچل، نمايش تقليد، کتابهاي تفريحي توده مانند امير ارسلان، سمک عيار، چهل طوطي، ابومسلم نامه، شنگول و منگول ميشود که به بعضي به اختصار خواهيم پرداخت.
روش پژوهش در اين گزيده، نويسنده بعد از تعريف ادب عاميانه و تاريخ گردآوري آن و بيان گونههاي ادب عامه، به تحليل و بررسي برخي از شاخههاي ادب عامه (مثل و حکمت، اصطلاحات ضرب المثل (مثل واره)، باورها و خرافات) در غزلیات شهريار -يکي از شاعران شهره معاصر- پرداخته است؛ سپس با ذکر نمونههايي به روشن شدن عناوين مربوط پرداخته ميشود.