چکیده:
پیشرفت علمی تمدن اسلامی اگر چه به عقیدۀ بسیاری از محققان مخالف با آن، از تمدنهای پیشین (ایران، روم، مصر و...) نشأت گرفته، ولی باید پیشرفتهای علمی جهان را مرهون عالمان و اندیشمندان این تمدن بزرگ دانست. با بوجود آمدن این نهضت علمی در عصر عباسی، خدماتی در عرصه علم و دانش و همچنین اختراعات و اکتشافات به مردم جهان تقدیم شد. در این خصوص نیاز بود که با این نوع دانش افزایی تمدن اسلامی در عصر عباسی بیشتر آشنایی صورت گیرد و در مورد عوامل پیشرفت و افول آن در این دوره مطالبی جمعآوری و بیان شود. این ادوار علمی نهضت ترجمه شامل سه دوره است که دورۀ اول در اوایل عصر عباسی و شروع آن در زمان حکومت منصور و پایان آن وفاتهارونالرشید بوده و عصر میانی از زمان حکومت مأمون تا سال 300ه.ق است و عصر افول آن از سال 300 هجری تا نیمۀ اول قرن چهارم هجری ادامه داشته است.
خلاصه ماشینی:
اين ادوار علمي نهضت ترجمه شـامل سـه دوره اسـت کـه دورة اول در اوايل عصر عباسي و شروع آن در زمان حکومت منصور و پايان آن وفات هارون الرشيد بـوده و عصر مياني از زمان حکومت مأمون تا سال ٣٠٠ه .
در عصر عباسيان به دليـل توجـه عـده اي از خلفـاي عباسـي بـه دانـش افزايـي و مناسبات و رفت وآمد با مردم تمدن هاي پيشـرفتۀ علمـي پيشـن بخصـوص حضـور انديشـمندان ايراني به دربار عباسي، بسياري از علـوم و کتـب معتبـر ايـن تمـدن هـا بـه مرکـز خلافـت تمـدن اسلامي آورده شد و به زبان عربي ترجمـه گرديـد.
«بررسي ادوار نهضت علمي (ترجمه ) تمدن اسلام در عصر عباسـيان از آغـاز تـا نيمه اول قرن چهارم هجري » زيـدان دورة خلافـت عباسـي را بـه دو دوره تقسـيم مـيکنـد کـه هريـک از ايـن دو دوره اختلافات زيادي با هم دارند.
در ايـن دوران مترجمان زيادي حضور داشتند که بسياري از کتب علمي تمدن هاي پيشين را ترجمه ميکردنـد اين افراد شامل : عبدالله بن مقفع که کتاب کليله ودمنه را از زبان پهلـوي بـه زبـان عربـي ترجمـه کرد، جورجيس بن بختيشوع ، و فرزندش جبريل ، يوحنا بن ماسويه نصراني، ابوسـهل فضـل بـن نوبخت ، علان شعوبي و تئوفيل منجم به کار ترجمۀ علـوم بـه زبـان عربـي مـيپرداختنـد.
در زمان فتح سرزمين هاي عموريه و آنقره (آنکـاراي امـروزي) در آسياي صغير، کتاب هاي زيادي به دست آمد که همگي بـه بغـداد انتقـال داده شـد(ابن جلجـل ، ٢٠٠٥م ، ٦٥)، و خليفه به يوحنا بن ماسويه ، پزشک و مترجم دربار خلافت اسلامي فرمان داد تـا اين کتب بدست آمده را به زبان عربي ترجمه نمايد.