چکیده:
همانگونه که روشن است یکی از عوامل مهمی که باعث تفسیر ناقص از روایات می شود عدم توجه به قرائن مخصوصا ارتکازات مربوط به موضوع محل بحث می باشد. در مورد تنجس آب قلیل به صرف ملاقات نیز همین اتفاق افتاده است. ارتکاز و بنای عقلا در مورد آلودگی آب(کم باشد یا زیاد) این است که تا وقتی که متغیر نشده می توان از آن استفاده کرد و اگر شارع مخالف این تلقی شدید بود لازم بود صریح و مکرر بیان کند. و همچنین اگر آب قلیل در این فرض نجس می شد برای مردم عصر رسول الله و اهل بیت، عسر و حرج شدیدی ایجاد می کرد که این خلاف حکمت و نیز رویه شارع در تشریع احکام است. علاوه بر این دو، روایات صریحی (14 روایت) در مجامع روایی شیعه وارد شده است مبنی بر عدم تنجس آب قلیل. حال در این مقاله در صدد این هستیم که ادله فقها را بر تنجس آب قلیل بررسی نمائیم، یعنی اجماع و روایات اهل بیت. در ادامه خواهید دید که تنها راه منطقی جمع بین ادله این است که بگوییم آب قلیل به صرف ملاقات نجس نمی شود اما بر اساس روایات اهل بیت استفاده از آن کراهت دارد.
خلاصه ماشینی:
به نظر ما تنها راه منطقي جمع بين ادله اين است که رواياتي را که دلالت بـدوي بـر تنجس دارند حمل بر تنزيه نمائيم ، به اين معنا که آب قليل بـه صـرف ملاقـات بـا نجـس ، نجـس نمي شود (بر اساس ارتکاز و بناي عقلا و لزوم عسر و حرج و نيز رواياتي کـه نـص در ايـن معنـا بودند) اما استفاده از آن مکروه مي باشد (بر اساس رواياتي که در اين مقاله ذکر مي شود).
اما سخن بر اين است که مـا در مـورد آب قليـل فقـط همين روايات را نداريم بلکه همان گونه که گذشت هم ارتکاز شديد و بناي عقلا بـر خـلاف ايـن است و هم اگر اين آب نجس باشد عسر و حرج در زندگي مردم به وجود مي آورد و هم اين کـه رواياتي که در اول بحث ذکر کرديم ( روايات باب استنجاء و ...
در صورتي که در اين جا به معناي قليل باشد دلالت بر ادعاي مشهور مي کند اما بايد گفت حمل آن در اينجا بـه ميـزان کـر رجحان دارد؛ چرا که لسان اين روايت مبالغه در ميزان آب است مثل اينکه گفته مي شود اگر قطره اي از سيانور در حوضي از آب بريزد نمي توان از آن نوشـيد و ايـن شـکل بيـان دلالـت دارد کـه حوض داراي مقدار زيادي از آب است ، در غير اين صورت خطرناک بودن سـيانور مـنعکس نمـي شد.