چکیده:
مهریه به عنوان یکی از آثار عقد نکاح و در راستای تحکیم بنیان خانواده و اثبات علاقه زوج به تداوم زندگی خانوادگی تشریع شده است . تقسیم مهریه به مهریه عند المطالبه و عند الاستطاعه پدیده ای است که امروزه در جامعه مطرح شده و موافقان و مخالفان آن به ارائه نظرات و ادله و مبانی خویش پرداخته اند .به اعتقاد برخی از صاحب نظران پذیرش شرط عندالاستطاعه در مهریه ، مشکلاتی چون غرر در مهریه ،تعلیق مهریه و ایجاد چالش های اجرایی در وصول مهریه به دنبال خواهد داشت .برخی دیگر نیز با این تحلیل که مهریه عند الستطاعه نه تنها موجب غرر در مهریه نخواهد شد بلکه به معنای تعلیق مهریه هم نمی باشد ؛ براین باورند که گنجاندن شرط عند الاستطاعه راهکار مناسبی جهت جلوگیری از مهریه های سنگین می باشد .به هرحال نگارندگان بر این باور هستند که اگر چه شرط عند الاستطاعه به لحاظ ماهوی اشکالی در مهریه ایجاد نمی کند ولی در عمل ثبوت استطاعت زوج و سقوط حق حبس زوجه مشکلات فراوانی برای زوجه جهت وصول مهریه که جزء دیون ممتاز شناخته شده ،ایجاد خواهد کرد.
The Legal and Juridical Pathology of End-al-Estetaah (Payable in Case of Affordability) Condition in Mahriyeh (Dowry) Maryam Aghaei Bejestani [1] Mohammad Rohani Mogaddam [2] Jalal Araghi [3] Abstract Dowry as one of the aspects of marriage contract has been canonized to consolidate foundation of the family and prove man’s interest to the continuation family life. Dowry Division into end-al-motalebeh (payable on demand of wife) and end-al-estetaah (payable in case of afford of man) is a phenamenon that is posed in society and its pros and cons are adressing their views and proofs. According to marriage experts, acceptance of dowry with end-al-estetaah condition has raised challenges like jeopardy, suspension, creation of administrative challenges in collecting dowry. Some justify that dowry with end-al-estetaah condition not only does not jeopardize dowry but it does not also mean suspension of dowry. They believe that inclusion of such a condition is an appropriate solution to avoid too much dowries. Anyway, the authors believe that such a condition does not create a substantive problem at dowry but it confronts wife with many problems in proving affordability of the man in paying the dowry and in declining imprisonment right of the wife in in the realization of dowry being recognized as an outstanding debts. Key Words: Marriage Contract, Dowry, End-al-Elmotalebeh, End-al-Estetaah [1] . An Assistant Professor of Jurisprudence and Principles of Islamic Law Department, at IAU, Semnan Branch, Iran. The Corresponding Author. [2] . An Assistant Professor of Jurisprudence and Principles of Islamic Law Department, at IAU, Semnan Branch, Iran. [3] . A Ph.D. Candidate at at IAU, Semnan Branch, Iran.
خلاصه ماشینی:
حال سوال اینجاست که شرط عندالاستطاعه بودن مهریه تا چه حدودی با مبانی فقهی حقوق سازگار است ؟ آیا پذیرش شرط عند الاستطاعه ،مهریه را با مشکل غرر و تعلیق و در نتیجه بطلان مواجه نمی سازد ؟ آیا تعلیق مهریه به استطاعت زوج موجب بطلان مهریه می گردد ؟ ودر نهایت چالشهای اجرایی واجتماعی فرا روی این مساله چیست ؟ تعریف مهریه وماهیت فقهی وحقوقی آن مهر واژه ای عربی است که معادل فارسی آن لفظ کابین می باشد(عباد،٤٨٥/٣،١٤١٤؛جوهری،١٤١٠، ٨٢١/٢) معادل قرآنی لفظ مهریه ،صداق ، نحله می باشد که البته دو واژه « فریضه »(بقره /٢٣٧ )و«اجر»(نساء/٢٤ ) نیز حکایت از همین معنا دارد.
(راوندی،١٤٠٥ ،٣٨١/١ ؛کاظمی،بی تا ،٦٦/٣ ) این مضمون در آرای فقها به وضوح مشهود است بدین معنی که دین حال را در صورت مطالبۀ دائن و نبودن عذری از اعسار یا غیبت مدیون لازم الوفاء دانسته اند (ابن ادریس ،٣٥/٢،١٤١٠؛شهید ثانی ،٤٠/٤ ؛قمی،٢٤٢/٩،١٤٢٦) از قسیم قرار دادن مهریه عند المطالبه و عند الاستطاعه در بخشنامه سازمان ثبت چنین استنباط می شود که مـهریه عـندالمطالبه دیگر عندالاستطاعه نیست و زوج مکلّف به تأدیه است ، حتی اگر توان پرداخت نداشته و معسر باشد لذا گنجاندن شرط عند الاستطاعه در کنار عند المطالبه ، شرط عند المطالبه بودن مهریه را نیز غیر معقول و غیر قابل درک می سازد .
بر اساس این دیدگاه باید گفت ؛ که دین ناشی از مهریه هم زمان با توافق زوجین بر مهر محقق میشود، اما این شرط نوعی دادن مهلت (یک مهلت عرفی) برای پرداخت مهریه است که با پذیرفتن این احتمال نیز از آن جا که دادگاه به هر مدیونی متناسب با اوضاع و احوال وی مهلت می دهد، نیاز به گنجاندن شر ط عند الاستطاعه نیست .