چکیده:
در جوامع علمی و دانشگاهی، نقد و ارائهی نظر در بارهی مقالات، کتب و اندیشههایی که با زبان یا قلم عیان و بیان شدهاند ضمن اینکه رواج فراوانی دارد، قطعاً به دور از هر گونه غرضورزی و خالی از حبّ و بغض و در راستای پیشرفت و شفافگری صورت میگیرد. از این روی پس از مطالعهی مقالهای با عنوان «الهینامهی عطار، بحر وافر یا بحر هزج؟» که نگارندهی ارجمند آن، بعد از ارائهی مطالب و مباحث و استناد به شواهدی از ابیاتِ فارسی و عربی، بر آن است که با توجه به ارکانی که در این مثنوی بر وزن مفاعلتن آمده است و با استدلالهای علمی ثابت کند که این مثنوی در بحر وافر معصوب مقطوف سروده آمده است و در این باره مینویسند :«در مثنوی الهینامهی عطار نیز ارکانی از این بحر (وافر) آمده است که وزن این مثنوی را از هزج مسدس محذوف به وافر معصوب مقطوف درآورده است، پس میتوان گفت؛ که مثنوی الهینامهی عطار نیز در بحر وافر معصوب مقطوف، مفاعَلَتُن مفاعَلَتُن فعولن سروده شده است.»[1] با توجه به نامعتبر بودن این نتیجه و دلایلِ منجر به آن که ناشی از ناشناس بودن موضوع و مبحث مهم و مطرحی در عروض کهن با عنوان « تخریج بحور» میباشد، مقالهی حاضر به معرفی این موضوع اساسی و توصیفِ کامل آن، اختصاص یافت تا زمینهی آشنایی بهینهی اهل ادبی که فرصت و مجال نمییابند تا به غور و تفحص در مطالب ثقیل عروض کهن فارسی که در کتبی همچون «المعجم فی معاییر اشعار العجمِ شمس قیس رازی» مطرح شده است فراهم آید، چرا که از دیگر سو، غالب تألیفات عروضی معاصر نیز بر مبنای شیوههای نوینی منتشر میشوند و از «تخریج» و مباحث بسیار دیگری همچون؛ ساختن افاعیل از ترکیب سبب و وتد و فاصله یا دوایر عروضی و قرار دادن چند بحر در یک دایره یا فکّ بحور و ... نامی نبردهاند. اما با استناد به «تخریجِ بحور از یکدیگر» ثابت میشود که میتوان، شعری را زیر مجموعهی یک یا دو بحر عروضی قرار داد و در اوزان مختلفی آن را تقطیع کرد، بی آنکه بسان «ذوبحرین»، نیازی بدان باشد که « کلمات به کار رفته در بیت را سبک یا سنگین و با اشباع کسرهها بخوانی و یا سبک و بدون کششِ مصوتها یا صامتها تلفظ کنی تا وزن، تغییر یابد.(همایی: 1372، 80) عدم آشنایی با چنین مباحثی باعث صرف زمان و توانایی فراوان و انجام تحقیق در بارهی موضوعی خواهد شد که یکی از اصول مسلم عروضی بوده است. 2. مقالهی الهی نامه ی عطار، بحر وافر یا بحر هزج؟، ص آخر، ذیل عنوانِ نتیجه گیری(صفحهی 60 مجلهای که این مقاله در آن چاپ شده است.)
In scientific and academic communities, reviews and giving comments on articles, books and or Articles explicit language and words that are common, while many Certainly far from any intention of love and hatred and in Interrupt the blank line and Transparency progress takes place. After reading an article on the Attars Elahi name. Vafer Meter or Hazaj meter? That the venerable author, after the presentations and discussions, and citing evidence of Persian and Arabic verses, pland which is based on (Mafaelaton) is attempting reasonably to prove that the mentioned coplet has been versified according to (vafer Resolved brachycatalectic), and can write about it So we can say The result is invalid and the reasons leading to the issue of anonymity and important topics in the old Prosody as "Tkhryj Meter " is This paper introduces the topic and describe it, was devoted to the background literature that the optimal chance to learn and explore in depth topics such as writing a hefty Prosody ancient Persian.