چکیده:
یکی از مهم ترین روش ها در مطالعات سیره شناسی روش تحلیلی است که در مطالعات سیرة پیامبر(ص)
به کار گرفته می شود. این روش وابسته به استفاده کردن از اصول علمی و معیارهای نقد تاریخی است.
پرسش مهمی که در ارزیابی و تشخیص روایات صحیح از ضعیف وجود داردء این است که از چه معیار و
ملاکی باید در روش تحلیلی نقد تاریخی استفاده کرد تا در تشخیص آن دچار اشتباه نشویم. یکی از عمده
ترین کارهای انجام گرفته در این حوزه متعلق به یکی از کتابهای سیره نگاری معاصر یعنی کتاب «الصحیح
من سیرة النبی الاعظم(ص)» تیف سید جعفر مرتضی عاملی است که در آن از معیارهای علمی برای
تشخیص روایات صحیح از ضعیف استفاده شده است. بی گمان یکی از راه ها به محک زدن احکام فقهی
مسلم در قرآن و سنت نبوی است. در این نوشتار نقش این معیار در ارزیابی روایات تاریخی از دیدگاه این
مورخ معاصر شناسایی و دسته بندی و برای هر یک نمونه هایی ذکر شده است. در خلال پژوهش, مشخص
گردید که عاملی در نقد و ارزیابی هر روایت تاریخی» آن را از وجوه و زوایای گوناگون» از آن جمله احکام
فقهی واکاوی کرده و از معیارهای گوناگون در ارزیابی روایات تاریخی بهره گرفته است. وی در برخی
موارد از معیار مخالفت با احکام فقه در میان مسلمانان و یا معارف اهل بیت علیهم السلام برای رد خبر
تاریخی استفاده کرده و یا حتی از آن حادثه حکمی فقهی ارائه داده است. روش استفادة عاملی از این معیار
در ارزیابی روایات متنرع و گوناگون است.
خلاصه ماشینی:
ولی نکته قابل توجه آنکه به نظر می رسد عاملی در ارزیابی روایات تاریخی ، گاهی روایات را بر اساس فقه شیعه (اهل بیت (ع ) ) ارزیابی نموده و مردود می شمارد و روشن است که چنین روشی به نتیجه نمی رسد مگر اینکه نشان داده شود این حکم جنبه موقت و تاریخی نداشته و گرنه باید در این مورد تنها در مقام ارائه دیدگاه خود باشیم .
. (همان ، ج ١١،ص ١٨٤) عاملی بر این بخش از روایت اشکال می کند که جنگ به هیچ وجه مانع از نماز نیست چرا که می توانستند انفرادی یا گروهی نماز بخوانند و فقها گفته اند که نماز حتی از غریق (کسی که در حال غرق شدن است ) ساقط نمی - ١٨٢ شود پس چگونه از رزمندگان ساقط می شود؟ و نماز «مطارده »١ در حال جنگ در کتب فقهی مطرح شده است ؟!
(همان ، ١٤٢٦ه ،ج ١١،ص ١٨٦) بنابراین مطلب صحیح این است که بگوییم : مانعی ندارد که در جنگ احزاب برای خواندن نماز تأخیر شده به حدی که بتوان به آن «اضطرار» گفت تا مکلف بتواند نماز مضطر یا نماز مطارده بخواند و در روایات نیز آمده است که رسول خدا در روز احزاب به صورت اشاره نماز خواند.
عاملی بر این بخش از روایت اشکال گرفته و می نویسد: قربانی کردن یک شتر از طرف هفت نفر در مذهب اهل بیت نبوت (ع ) – که آنان به آنچه در خانه پیامبر (ص ) است داناتر اند – جایز نیست پس بی تردید این مطلب بر رسول خدا(ص ) دروغ بسته شده است .