چکیده:
هرچند هدف مسوّولیت مدنیء جبران خسارت و رفع ضرر از زیاندیده است اما تقصیر، مبنای مسوولیت مدنی
در حقوق ایران می باشد. تقصیر دارای درجاتی است از جمله تقصیر عمدی و غیرعمدی, تقصیر در عمل
دارای آثار مهمی می باشد یکی از زمینه هایی که تقصیر بر آن موّئر است خسارت تنبیهی می باشد؛
خسارات تنبیهی ماهیت غیرترمیمی دارند. این خسارات در دعاوی مدنی و به منظور تنبیه خوانده خطاکار و
بازداشتن او و دیگران از ارتکاب سوء رفتارهای مشابه در آینده، به نفع خواهان مورد حکم واقع می شوند.
خاستگاه تاریخی خسارات تنبیهی نظام کامن لا می باشد. قانونگذار ایران با تصویب قانون اصلاح قانون
صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولت های خارجی مصوب
۹ خسارات تنبیهی را در حقوق مدنی بین المللی (خصوصی) به رسمیت شناخته است. درحقوق ایران
دیه و جریمه اجبار شباهت زیادی به خسارات تنبیهی دارند.اعمال و اجرای قوانین و آرای خارجی راجع به
خسارات تنبیهو در ایران امکانپذیر است.
خلاصه ماشینی:
تقصیر عمدی درباره تقصیر عمدی تعاریف متعددی بیان شده است ؛ اعتقاد برخی بر این است که : «تقصیر عمدی یا جرم عبارت است از عمل بدون مجوز قانونی که مرتکب به منظور ایجاد ضرر به دیگری انجام می دهد و کافی نیست که مرتکب احتمال زیان را پیش بینی بکند برای آنکه دادرس تشخیص عمدی بودن عمل ارتکابی را بدهد باید مرتکب را از نظر نفسانی مورد آزمایش قرار دهد و از اوضاع و احوال قضیه ، انگیزه فاعل را در 94 ارتکاب عمل به دست آورد» (امامی، پیشین ، ٥٨٨)، برخی نیز با توجه به قصد فعل و قصد نتیجه در تعریف تقصیر عمدی گفته اند که : « در تقصیر عمدی هم انجام فعل زیانبار از روی قصد انجام می گیرد و هم قصد نتیجه در اضرار وجود دارد البته گاهی این امکان وجود دارد که شخص بدون آنکه به نتایج عمل خویش بیاندیشد عمدًا به انجام کاری مبادرت می ورزد» (نصیری، نقش تقصیر در مسؤولیت مدنی، ٤).
در خصوص این نهاد حقوقی آنچه بین حقوقدانان ایرانی رایج است ، اصطلاح «خسارت تنبیهی» میباشد که در «ماده واحده قانون اصلاح قانون صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولت های خارجی»، نیز از همین اصطلاح استفاده شده است ، هر چند اصطلاحات دیگری نیز نظیر «خسارت کیفری» (کاتوزیان ، مسؤولیت ناشی از عیب تولید، ٩٦)، «خسارت عبرت آموز» (باقری، فرهنگ حقوقی مجد، ٤٢٥)، «خسارتترهیبی» (عبداللهی، خسارت تنبیهی در حقوقبین الملل ،٩٠) و اصطلاحات مشابه دیگر در متون فارسی به کار گرفته شده است .