چکیده:
انسان موجودی اجتماعی بوده و زندگی اجتماعی، برای تمام انسانها، امری فطری به شمار میآید؛ به تعبیر دیگر، فطرت انسانها این معنی را درک میکند. زندگی اجتماعی، آثار و لوازمی دارد؛ ازجملهی این لوازم میتوان به به حقوق، عدالت و مسئولیت اجتماعی و نیز ضرورت مسئولیتپذیری در قبال دیگر افراد جامعه اشاره کرد. قرآن کریم و احادیث معصومین (ع) با تعابیر مختلف و متعدد به این مسائل پرداخته و حقوق انسانها و مسئولیت آنها را نسبت به سایر افراد جامعه در ابعاد مختلف تبیین فرموده است. حق، عدالت و مسئولیت اجتماعی از مباحثی هستند که امروزه در محافل علمی، سیاسی و جهانی با توجه به اهمیت آن و ضرورت تبیین جایگاه اصلی آن مورد بحث و بررسی فراوان قرار گرفته است. از نگاه اسلام این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است، بهویژه با توجه به شرایط کنونی جوامع اسلامی و اهمیت بسیار زیاد این مبانی در زندگی اجتماعی انسانها و لزوم توجه هرچه بیشتر به آن. بهخصوص مبانی کلامی آن که نیازمند است تا از نظر قرآن مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. مقاله حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است، ابتدا به صورت کامل به بحث آشنایی با مفاهیم و واژههای کلیدی پژوهش پرداخته، سپس مبانی نظری پژوهش را در بخشهای جداگانهای شامل حقوق، عدالت و مسئولیتهای اجتماعی به صورت کامل و دقیق بررسی کرده و در زیر بخشهای مختلف و با تاکید بر آیات مختلف قرآن کریم بیان نموده است.
Man is a social being and social life is a natural thing for all human beings; In other words, human nature
understands this meaning. Social life has effects and accessories; These include rights, justice and social
responsibility, as well as the need to be accountable to others in society. The Holy Quran and the hadiths of the
Infallibles (PBUH) have dealt with these issues with various interpretations and explained the rights of human
beings and their responsibility to other members of society in various dimensions. Right, justice and social
responsibility are among the topics that have been widely discussed in scientific, political and global circles
today due to its importance and the need to explain its main position. From the Islamic point of view, this issue is
of special importance, especially considering the current situation of Islamic societies and the great importance
of these principles in the social life of human beings and the need to pay more attention to it. In particular, its
theological foundations need to be discussed in terms of the Qur'an. The present article, which has been done in
a descriptive-analytical method, first fully discusses the familiarity with the concepts and key words of the
research, then examines the theoretical foundations of the research in separate sections including law, justice and
social responsibilities. In the following sections and with emphasis on different verses of the Holy Quran has
stated.
خلاصه ماشینی:
تحلیل حق، عدالت و مسئولیت اجتماعی در آموزه های قرآنی محمد شفیق اسکی 1، جهانگیر ولدبیگی 2، شاهرخ سالاریان3 1 استادیار، دکتری فقه و حقوق و عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان، ايران 2 استادیار، عضو گروه معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان شهید مدرس سنندج، کردستان، ايران 3 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم، ایران چکیده انسان موجودی اجتماعی بوده و زندگی اجتماعی، برای تمام انسانها، امری فطری به شمار میآید؛ به تعبیر دیگر، فطرت انسانها این معنی را درک میکند.
اهمیت این بحث وقتی بیشتر آشکار میگردد که نگاهی گذرا به وضعیت اسفبار جوامع امروزی بیندازیم؛ چراکه عدم رعایت حقوق و عدالت اجتماعی و نیز عدم احساس مسئولیت افراد نسبت به یکدیگر و بیتفاوت بودن نسبت به حوادث جاری در محیط- در سطح خُرد و کلان، اعم از خانه، شهر، کشور و جهان- باعث ناهنجاریها و معضلات بسیاری در جامعه شده است.
حق واژهای عربی است، همانگونه که مشاهده شد اهل لغت برای حق معانی مختلف و گوناگونی ذکر کردهاند که حاصل آن عبارت است از ثبوت و تحقق، ضد باطل و موجود ثابت [طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ص 545 و فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ج 1، ص 143]، وجود ثابتی که قابل انکار نباشد؛ و نیز به معنای وجود مطلق و غیر مقیدی که به هیچ قیدی تقیید نشده باشد یعنی ذات باریتعالی، آمده است [تهانوی الحنفی، محمد علی، کشاف اصطلاحات الفنون، ج1، ص 6837].