چکیده:
طی سیری در متون عرفانی قرن چهارم تا زمان حاضر، تصویر سگ، نگرش به آن، تطور ایماژهای آن در سدهها و سخن گویندگان مورد بررسی قرار میگیرد؛ نکات و حکمتها و ظرایف مستند بیان میشود و عوامل اثرگذار مثل: تشبیه، وحدت وجود، ویژگی زبان تصوف و عشق، به طور مبسوط معرفی میشود. آموزههای عرفانی و اجتماعی و سیاسی حاصل مو شکافی میگردد و گوشهایی از تصوف اسلامی و ایرانی نموده خواهد شد. اغراقهای تشبیهات به شرح در میآید چرا که در متون عرفانی الفاظ و تصاویر پل رسیدن به معنا هستند. عرفا برای تبیین اندیشههای خود از زبان تشبیه بهرهها گرفتهاند. در حوزه زبان و تصوف وعشق این نتیجه حاصل خواهد شد که موجودات و حق سرشار از عشقند و از طریق تعامل با عشق زبان عارفان جایگاه رفیعی پیدا کرده است. زبانی که در زبان معمول نمیگنجد زیرا با زبان عوام متفاوت است.
لذا با توجه به مضامین و کاوش در متون عرفانی و زندگی و کلام عارفان، شکلگیری عارفانههای سگی بیان میگردد و به عنوان نمونه از سخنان گویندگان مختلف شواهدی به رشته تحریر در میآید.
The Symbol of "Dog" in the Mystical LiteratureMahnaz BazgirAssistant Professor, Islamic Azad University, Tehran Branch, IranAbstractThis paper aimed to study the image of dog and attitudes towards thiscreature by reviewing the mystic literature of the fourth century AH untilthe present time. Also the changes of such an image presented by thewriters and poets of different centuries were investigated. In so doing,documented evidences were introduced, and the effective factors includingallegory, simile, and unity of being, as well as the characteristics of mysticlanguage and love were defined comprehensively. Moreover, social,political, and mystic learning were scrutinized and an aspect of Islamic-Iranian mysticism was introduced. The similes exaggerations wereexplained since in the mystical texts, words are considered as means toreach the meaning. The mystics use the simile language to explain theirthoughts. God and creatures are full of love, and the language of mysticshas a high place due to its interaction with love. This language cannot beincluded in the common language since it is different from commonpeoples’ language. Thereafter, the emergence of dog-based mystic literaturewas researched by studying the works of the Iranian mystics and therepresentations of their ideas, life, and words in their works. Finally,samples of the works of various writers and poets were presented to supportthis research with documents.Keywords: dog, simile, unity of being, language of mysticis
خلاصه ماشینی:
ir ١- مقدمه در قريب به اتفاق آثار منظوم و منثور فارسي يکي از موضوعات شعري بيان مفاهيم حکمي ، عارفانه و عاشقانه در قالب حکايات از زبان حيوانات است و هر کدام نماد يک خصوصيت انساني قرار مي گيرند، حيواناتي از قبيل موش ، گربه ، شتر، شير، اسب ، گاو و سگ ، در اين تصاوير سگ گاه منفور و گاه زيبا و دوست داشتني است تا آن جا که محب حضرت حق خود را به کسوت سگان پاسبان حريم کوي دوست در مي آورد، طي سيري در متون عرفاني ابعاد مختلف تصاوير سگ در حوزه ي تشبيه و وحدت وجود، عشق و زبان تصوف در کلام گويندگان و شکل گيري عارفانه هاي سگي بيان مي شود.
«هزاران بار گفتم من که راز خويش بگشايم وليکن مر مرا خاموش ضعف مردمان دارد مرا هرگه سخن گويم شود عالي سخن ليکن نگهبانم خرد باشد ز گفتن کان زيان دارد دريغا آن سخن هايي که دانم گفت ، نتوانم و گر گويم از آن حرفي جهاني کي توان دارد» (سنايي ، ١٣٣٧، ١١٦) نکته دوم آن که آشکارا بيان کردن و استفاده از زبان معمول ، احتمال تکفير و نفي بلد و شکنجه و آزار که در تاريخ هم بي سابقه نيست ، در پي داشت ، بنابراين براي رهايي از مصائب انديشه عرفاني نياز به زباني آمد که از ظاهر عبارات ، عوام چيزي نفهمند، اين زبان پاگرفت و تا امروز هم هنوز در پرده ي ابهام است تا آن جا که دشواري هاي اين زبان را شطح و طامات نام مي نهند و در تفسير و تاويل آن هنوز هم عاجزند.