چکیده:
روابط خارجی ایران و آذربایجان را می توان از زاویة نظریه های گوناگون مورد بررسی قرار داد. یکی از این نظریه ها، دیدگاه سازه انگاری است. انتظار می رفت که بعد از استقلال جمهوری آذربایجان سطح بالای همکاری ها را بین دو کشور داشته باشیم. با درنظر گرفتن مفاهیم سازه انگاری، سوال اصلی نوشتار این است که از این دیدگاه، چه عواملی بیشتر بر سردی روابط ایران و جمهوری آذربایجان اثرگذار بوده است؟ از زمان فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان، روابط تهران- باکو در سطح مطلوبی قرار داشته و با فراز و نشیب هایی در دو دهه اخیر همراه بوده است. عواملی مانند برخورداری از اشتراکات تاریخی و فرهنگی و وجود پتانسیل های موجود برای همکاری های اقتصادی به عنوان محرکی برای گسترش روابط دو طرف به حساب می آید. اما در عین حال این روابط با عوامل بازدارنده ای از قبیل: تداوم اختلافات در مورد رژیم حقوقی دریای خزر، روابط با رژیم اسرائیل و... از جانب آذربایجان روبرو است. این پژوهش با اشاره ای کوتاه به پیشینه روابط ایران و جمهوری آذربایجان، فرصت ها و چالش ها روابط بین دو کشور را مورد بحث و بررسی قرار می دهد.
خلاصه ماشینی:
الف- اساس سیاست خارجی جمهوری آذربایجان - دنبال کردن سیاست خارجی مستقل به منظور برپایی تمامیت ارضی و حاکمیت جمهوری آذربایجان - تفوق بر مخاطرات اهداف امنیت، استقلال سیاسی، حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان - توسعه دموکراسی پلورالیستی بر اساس اقتصاد بازار آزاد و حاکمیت قانون - رفع نتایج تجاوز نظامی ارمنستان - توسعه روابط متقابل حسن همجواری و سودمند با دولتهای همسایه - غیر نظامی کردن دریای خزر - ادغام در ساختارهای اروپایی و فرا آتلانتیکی شامل ناتو و اتحادیه اروپا جمهوری آذربایجان عضویت 32 سازمان منطقهای و جهانی را داراست که برخی از مهمترین آنها عبارتند از: - کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) از سپتامبر 1993 - سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) از ژانویه 1992 - سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) از سال 1992 - بانک جهانی از سال 1992 - سازمان همکاریهای اقتصادی (ECO) از سال 1992 - شورای اروپا (Council of Europe) از مارس 2001 (کتاب سبز، 1387: 231) روابط دیپلماتیک و جهت گیری سیاست خارجی جمهوری آذربایجان بر ایران عملکرد سیاست خارجی کشورها در یک محیط منطقهای و یا فرامنطقهای، ضمن اینکه تحت تأثیر عوامل مختلفی به صورت عملیاتی در میآید، تأثیرات بزرگ و کوچکی را نیز با خود به همراه دارد.
جمهوری آذربایجان دارای امکانات وسیعی برای توسعۀ بیش از پیش روابط بین دو کشور است و در سیاست خارجی جمهوری آذربایجان نیز روابط دوستانه با ایران در اولویت قرار دارد و باکو برای این منظور از تمام امکانات خود استفاده خواهد کرد.