چکیده:
محمد بن زکریای رازی، یکی از دانشمندان نابغه ای است که سهم بسزایی در تحول جامعه بشری داشته
است. او با نبوغ فکری و وسعت دانش، از همین سرزمین برخاسته و در نتیجه همت عالی و کوشش فراوان،
به علوم زمان خود مسلط و طب و حکمت و کیمیا را در حد کمال میدانست و در این زمینه تصنیفها
نموده بود، ولی شخصا معروف به طبیب است و مصنفات او در طب بیشتر مشهور است، ارزش و اعتبار آثار
علمی او چنان بود که حدود پنج قرن در دانشگاه ها و مراکز علمی اروپا تدریس میشد و هنوز هم در
تحقیقات علمی، به نظرهای ارزشمند او ارجاع داده میشود. رازی در پزشکی بالینی و شیمی، دارای
کشفیات و ابتکاراتی است که نقش ارزشمندی در تمدن اسلامی دارد. مشخصه اصلی رازی عقل گرایی و
تجربه گرایی او است و همین امر باعث شد که وی شیفته کشف حقایق علمی شود و نه تنها در طب و
شیمی، بلکه در فلسفه و نجوم هم پیشرفت کرد و به همین دلیل وی را جالینوس عرب گفته اند. رازی از
اعجاب علمای متقدم و متاخر برخوردار شد و دانشمندان، او را بسیار ستودند و در مدح او راه طولانی را
پیمودند. زکریای رازی با توجه به تالیفات، مقالات و کتب بسیار، از چهره های درخشان پزشکی است و
نقش مهم و تاثیر گذاری را در عرصه علمی و فرهنگی تمدن اسلامی از خود به جا گذاشته است. تا جایی
که آدمی را به شگفتی وا می دارد که چگونه دانشمند جامع العلومی چون او، از عمر پر برکت خود، این
چنین ارزشمند و به بهترین وجه بهره برده است. رازی پیشگام نوآوری های پزشکی و بزرگ ترین پزشک
بالینی و تجربی بوده است. همچنین موسس علم شیمی است، که توانست مواد زیادی را از جمله الکل و
اسید سولفوریک را در شیمی و داروسازی وارد ساخته و با آن ها سر و کار داشته است. به هر حال نقشی
که زکریای رازی در پیشرفت علم داشته است، باعث شد تا مورخان او را به عنوان تاثیر گذارترین فرد در
علم بدانند و نیز به باور دانشمندان غربی، رازی کسی است که در پیشرفت علم پزشکی و شیمی، در تمدن
اسلامی نقش موثری داشته است. اگر طب امروزه بدین مرتبه رسیده است، نتیجه کارهای اطبا و محققان
پیش میباشد و تا خدمات پزشکان ماقبل را در میان نگذاریم، نمی توانیم پی به اهمیت طب امروزی ببریم.
خلاصه ماشینی:
او با نبوغ فکري و وسعت دانش ، از همين سرزمين برخاسته و در نتيجه همت عالي و کوشش فراوان ، به علوم زمان خود مسلط و طب و حکمت و کيميا را در حد کمال ميدانست و در اين زمينه تصنيف ها نموده بود، ولي شخصا معروف به طبيب است و مصنفات او در طب بيشتر مشهور است ، ارزش و اعتبار آثار علمي او چنان بود که حدود پنج قرن در دانشگاه ها و مراکز علمي اروپا تدريس ميشد و هنوز هم در تحقيقات علمي، به نظرهاي ارزشمند او ارجاع داده ميشود.
آثار مهم رازي در علوم پزشکي تأليفات بسيار رازي، که هر کدام در حد برترين هاست ، علي رغم عمر نه چندان زياد ٦٢ ساله او، که ظاهرا تنها حدود ٢٠ سال آن را دوران حيات پزشکي او تشکيل ميدهد، آدمي را به شگفتي وا ميدارد که چگونه دانشمند جامع العلومي چون او، همزمان با پاسخگويي به نيازهاي انبوه بيماران ، از لحظه هاي عمر پر برکت خود براي به جاي نهادن ميراثي اين چنين ارزشمند که قرن ها به عنوان سرچشمه زلال دانش و تجربه ، تشنگان علم را سيراب کند، به بهترين وجه بهره گرفته است .
١٩٨ / فصلنامه تحقيقات جديد در علوم انساني سال سوم ، دوره چهارم ، شماره ٢٩، پاييز ١٣٩٩ نقش و مهمترين خدمات زکرياي رازي در علم پزشکي رازي يکي از بزرگترين پزشکان ايران و جهان قديم است که با اعمال روش آزمايش و تجربه و مشاهده مستقيم اشياء و مطالعه در جزئيات بيماري هاي رواني، که به او رجوع ميکردند و حوصله و حسن خلقي که در کار خود داشت ، توانست کتاب هايي بنويسد که آوازه نبوع وي را در دورترين نقاط عالم طنين اندازد و نام ايران را بر فرق معارف بشري و خدمت به جهان انسانيت با حروفي درشت و زرين نقش کند.