چکیده:
ناصرالدین شاه از مهمترین و تأثیرگذارترین شاهان تاریخ ایران است که وقایع و خاطرات روزانۀ سالهای بسیاری از عمر خود را در قالب چند آلبوم ثبت کرده است. یکی از ویژگیهای او دانستن زبان فرانسه است و یادداشتهایش منبع ارزشمندی برای اطلاع از این وجه اوست. وی در مواضع مختلف از دانش فرانسه خود کمک میگیرد که یکی از آنها درج نام بانویی از حرمسراست که شب با او همبستر شده است؛ در این موارد نام آن بانو را -به نظر با تلفظ ترکی- و به الفبای فرانسوی مینویسد و بهاینترتیب ظاهراً نخستین ایرانی است که برای نوشتن کلمات و جملات فارسی از خط لاتین استفاده کرده است. یادداشتهای وی به دلیل اشتمال بر اطلاعات فراوانی دربارۀ شخصیت او و اطلاعات ارزشمندی در سایر حوزههای دانش همواره موردتوجه مصححان بوده است؛ متأسفانه تعدادی از مصححان با غفلت از ملزومات تصحیح تخصصی نسخ خطی به سراغ این یادداشتها رفتند که نتیجۀ آن بدخوانیها و بیدقتیهای فراوان و دستکاریهای متعدد در متن یادداشتها و درنهایت غیرقابلاعتماد کردن چاپهای یادداشتهای روزانۀ ناصرالدین شاه بوده است؛ یکی از نمودهای این دستکاریها تغییر و حذف املاهای لاتین ناصرالدین شاه از اسامی بانوان حرمسراست؛ بر این اساس میکوشیم به این سؤال پاسخ دهیم که تغییر و حذف املای لاتین اسامی همسران ناصرالدین شاه در آلبوم 97 بیوتات از سوی مصححان، باعث نابودی چه اطلاعاتی در حوزههای مختلف دانش از قبیل ادبیات، زبانشناسی، تاریخ و مهمتر از همه، شناخت شخصیت او شده است؟ روش ما در این مقاله توصیفی تحلیلی است.
Nasir al-Din Shah was one the most influential Iranian Kings. He wrote his diaries for many years. One of his notable characteristics was his knowledge of the French language; his diaries are considered as precious sources of information about this aspect of his personality. In many cases he used his knowledge of the French, one of which was writing in his diaries the names of the ladies from the Royal Harem with whom he had had intercourse. In such occasions, he would write the name of that lady with the French alphabet but with the Turkish pronunciation; thus he was apparently the very first Persian to have written Farsi words and sentences using the Latin alphabet. Unfortunately some of the individuals who edited his writings did so without first having gone methodically through the rules of specialized editing of manuscripts; this brought on errors and inaccuracy along with numerous manipulations of the contents of these notes, so that the recent publications of his diaries appear to be unreliable. One of these manipulations is related to changing and eliminating the Latin writings of the names of his wives. Our endeavor here, is to answer the question: what kind of information has been destroyed from various fields of knowledge such as Literature and History and more importantly, the King’s personality after changing and eliminating the Latin writings of the names of his wives made by these editors inside the Album No 97? our research methods are descriptive and analytical.
خلاصه ماشینی:
ازآنجاکه تنها تعداد انگشت شماری از اهل دربار به زبان فرانسه آشنایی داشته اند و خواندن و فهمیدن آن برای خیل بیشتر درباریان امکان پذیر نبوده است و همچنین شاید به خاطر علاقه به نوشتن به زبانی دیگر، وی در یادداشت های روزانه اش به خصوص در پنج موضع مهم از دانش زبان فرانسه خود کمک می گیرد: نخست در مواردی که میخواهد از مسأله ای غیراخلاقی یا تابو در میان اهل دربار بنویسد؛ دوم در موارد تخطی از یک آموزه دینی -مانند نوشیدن مسکرات - که درهرحال میخواهد آن را در روزنامۀ خاطرات خود ثبت کند؛ سوم گاهی هنگامی که یکی از سیاسیون را به سخره میگیرد و یا به مسأله ای سیاسی میپردازد؛ چهارم گاهی در اشاره به هم خوابگی و عمل جنسی با زنان حرم سرا؛ پنجم درج نام بانویی از حرم سرا که شب با او هم بستر شده است ؛ یکی از اطلاعات مهمی که از لاتین نوشت های او حاصل میشود، چگونگی تلفظ واژگان و جملات از زبان اوست ؛ چراکه خوشبختانه وی در بسیاری از موارد، چه کلمات غیرفارسی و چه کلمات فارسی را با اعمال تلفظ خود مینویسد و خوانش این لاتین نوشت ها به ما نشان میدهد که این تلفظ ها باید از لهجۀ ترکی او ناشی شده باشند.