چکیده:
تاریخنگاری از زمان باستان تا امروز، رویکردهای متفاوتی را پشت سر گذاشته و برحسب پارادایمهای متفاوت، اشکال متفاوتی از تاریخنگاری شکلگرفته است. اساساً تاریخنگاری در ایران تا دوره مشروطه، تاریخنگاری سیاسی- نظامی است و آشنایی با روش و بینشهای جدید تاریخنگاری از دوره مشروطه به بعد، باعث برآمدن گفتمانهای گوناگون تاریخی شد. ازجمله مهمترین مورخین دوره پسا مشروطه، میتوان به محمدجواد مشکور اشاره کرد. تاریخنگاری محمدجواد مشکور متأثر از دوره پهلوی است و تاریخنگاری نظامی او در این گفتمان رشد یافته است. ازاینرو این پژوهش در نظر دارد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی تاریخنگاری نظامی او را مشخص کند و سعی میکند به این سؤال پاسخ گوید که پارادایم تاریخنگاری نظامی مشکور چیست؟ یافتههای پژوهش حکایت از این امر دارد که مشکور در تاریخنگاری نظامی خود رویکردی اثبات گرایانه دارد. چراکه به نظر میرسد مشکور به لحاظ هستیشناسی قائل بهواقعگرایی بود و صرفاً به شناخت واقعیتهای تاریخی اهتمام ورزید و به لحاظ معرفتشناسی محقق و سوژههای موردتحقیق را موجودیتهای جدا از یکدیگر میدانست که از یکدیگر تأثیر و تأثر نمیپذیرند و گذشته را بهسان یک واقعیت ثابت میدانست و این واقعیتگرایی جایی برای نسبیگرایی نمیگذارد و از منظر روششناسی قائل به روش توصیفی تحلیلی بود.
Recording the memories of war, victory and defeat, and in all military matters, has been the most important thing in traditional historiography for kings, sultans, princes and caliphs. With the formation of modern historiography, military issues are still an important issue for historians. Therefore, this study intends to use the descriptive-analytical method to deal with the military historiography of Mohammad Javad Mushkour and tries to answer the question that what place did military historiography have among the works of Mohammad Javad Mushkour? Findings show that Mashkoor, as one of the most prolific researchers in the history of Iran, has written history using a descriptive-analytical method. Although he has no books on the method of research in history, he has two books on military history entitled The Military History of the Parthian Wars and the Military History of the Sassanid Wars. His numerous works are full of military issues from different historical periods. Features of Mashkoor military historiography include: emphasis on historical geography, emphasis on military terminology, reference to national-religious wars, military training, use of military tools, building fortifications against enemies, methods of battle
خلاصه ماشینی:
چراکه به نظر میرسد مشکور به لحاظ هستیشناسی قائل بهواقعگرایی بود و صرفاً به شناخت واقعيتهاي تاريخي اهتمام ورزید و به لحاظ معرفتشناسی محقق و سوژههای موردتحقیق را موجودیتهای جدا از یکدیگر میدانست که از یکدیگر تأثیر و تأثر نمیپذیرند و گذشته را بهسان یک واقعیت ثابت میدانست و این واقعیتگرایی جایی برای نسبیگرایی نمیگذارد و از منظر روششناسی قائل به روش توصیفی تحلیلی بود.
روشنفکران با فراگیری روش جدید تاریخنگاری، از تاریخنگاری سنتی و توصیفی مبتنی بر تاریخ سیاسی ـ نظامی صرف، بهنوعی تاریخنویسی جدید روی آوردند که نمونه آن را میتوان در آثار و نوشتههای نصرالله فلسفی (پورفیاض، 1396: 37) و محمدجواد مشکور و دیگر همقطاران ایشان جستجو کرد.
3. رويكرد هستيشناسانه در تاریخنگاری نظامی مشکور پرسش اولي كه در مبحث پارادايم مطرح گرديد اين است كه شكل و ماهيت واقعيت چيست و چه چيزي وجود دارد كه میتوان در مورد آن شناخت حاصل كرد؟ همانطور كه گفته شد پارادایم اثباتگرایی ازنظر هستیشناسی مبتنی بر واقعگرایی (عمدتاً واقعگرایی سطحی) است؛ بدان معنی که یک سری واقعیتهای قابلکشف و بررسی وجود دارد.
در مقدمه کتاب ایران در عهد باستان مشکور توضیح میدهد که دانشجویان رشته تاریخ افزون بر تاریخ سیاسی ایران، بایستی اطلاعات مجملی از موقعیت جغرافیای و روزگاران پیشازتاریخ ایران داشته باشند و در نگارش این کتاب مشکور اضافه میکند که مدارک معتبر تاریخ ایران قدیم چه به زبان فارسی و چه به زبانهای خارجی مورداستفاده قرارگرفته است (مشکور، 1363: مقدمه) بنابراین مشکور برای تحریر کتب خود از طیف وسیعی از منابع پارسی باستان، پهلوی اشکانی، ساسانی و منابع مورخین یونانی و رومی و اسلامی استفاده کرده است.