چکیده:
حملات تروریستی 11 سپتامبر بهانه لازم برای عملی کردن طرح خاورمیانه بزرگ که از مدت ها پیش در استراتژی های سیاست مداران آمریکا یی را ایجاد کرد . طرح خاورمیانه بزرگ بر پایه این فرض اســتوار اســت که انجام اصلاحات اقتصادی، ارتقاء حقوق بشر و اســتقرار دموکراسی در خاورمیانه، با افزایش مشارکت مردم منطقه در دست آوردهای توســعه اقتصادی و سرنوشت سیاسی کشورهایشــان موجب کاهش نارضایتی و از بین بردن بنیادگرایی اســلامی و تروریســم بین المللی خواهد شد. با توجه به تحولات چهار ســال اخیر در خاورمیانه نظریه پردازان غربی و آمریکایی، سمت و سوی تحولات اخیر خاورمیانه را تحقق طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا می دانند؛ حال پرســش این است که در واقع ماهیت این تحولات چیست و به کدام سمت گرایش دارد؟ پژوهش حاضر به روش تحلیلی- توصیفی ســامان داده شده و یافته ها حاکی از آن است با توجه به برون زا بودن ماهیــت طرح خاورمیانه بزرگ و در مقابل حضور پر رنگ جریان های اســلامی همچون اخوان المســلمین در صدر تحولات اخیر خاورمیانه در کشورهای تونس، مصر، بحرین، یمن، ... وجود رهبران مذهبی در راس انقلابیون، نمادهای مذهبی و شــعارهای اسلامی، مشــخص می کندکه مهمترین مولفه این تحولات در حقیقت وقوع بیداری اسلامی است و طرح خاورمیانه بزرگ به اهداف از پیش تعین شــده خود دســت نیافته و به شکست انجامیده است.
خلاصه ماشینی:
در اين ميان چند نکته اساســي وجود دارد، اول بيداري اسلامي و تلاش اسلام گرايان براي ورود به عرصه سياسي و فعاليت هاي اجتماعي ، دوم ترس غرب و آمريکا براي شکست طرح خاورميانه بزرگ با توجه به روند رو به رشد بيداري اسلامي در سطح منطقه که در تحليل ها نبايد از آنها غافل بود.
در اين پژوهش عوامل ايجاد بيداري اســلامي و پيامدهاي اين رويداد مورد بررســي قرار خواهد گرفت تا با توجه به اهداف و دستاوردهاي طرح خاورميانه بزرگ آمريکا، مشخص شود که آمريکا تا چه حد به اهداف و خواســته هاي خود نزديک شده است و تا چه حد مي توان گفت که بيداري اسلامي در منطقه روي داده است و طرح خاورميانه بزرگ به شکست انجاميده است .
تاريخچه بيداري اسلامي مفهوم بيداري اسلامي در خاورميانه به شــکلي که امروزه مد نظر مي باشد را مي توان در چهار مرحله (يا موج ) پي گيري کرد که در ادامه به طور مختصر بررسي مي شود؛ ١ـ (موج اول ) سيد جمال الدين اسدآبادي را به نوعي يکي از اولين بانيان نهضت بيداري اســلامي و موج اول بيداري اسلامي مي دانند که با پرورش شاگرداني همچون محمد عبده نقش انکار نشــدني در اين نهضت داشته است و بعد از آنها ظهور شخصيت هاي بزرگ سياســي و فرهنگي مانند محمد اقبال لاهوري ، محمدعلي جناح و حتي اســتقلال هند به رهبري مهاتماگاندي را از ثمرات حرکت بيداري اسلامي ســيدجمال الدين اسدآبادي دانســته اند.