چکیده:
سامانیان یک حکومت کاملا ایرانی به حساب میآمدند که توانستند در بین سالهای ۲۶۱-۳۹۵ ه.ق بر منطقهٔ فرارودان (ماوراءالنهر) تسلط یابند و بر آنجا حکمرانی کنند. این حکومت یکی از قدرتهای فرهنگی ایران به شمار میرفت. در واقع قرنهای ۳ و ۴ ه.ق که دولت سامانیان نیز در آن حضور داشتند را عصر طلایی فرهنگ و ادب ایران به حساب میآورند.
در دوران سامانیان اوضاع فرهنگی به کلی رشد کرد و ادبیات جدید فارسی نیز پایهگذاری شد که تا امروز محصول آن را استفاده میکنیم. در واقع سامانیان بنیانگذار فارسی جدید به حساب میآیند. این حکومت ترجمههای فراوانی را انجام میدادند و کتابهای زیادی را ترجمه میکردند و به این خاطر نهضت ترجمه و کتاب نویسی نیز رشد زیادی یافت. این حکومت از نظر دینی نیز تحت تابعیت اسلام درآمده بودند.
متعصب نبودن شدید امیران سامانی در حوزهٔ دین و مذهب باعث شد تا سرزمین سامانیان بهعنوان مکانی برای ورود نخبگان زبان فارسی به حساب بیاید. حتی این عامل باعث شد تا شهرهای مهمی در حکومت سامانیان ایجاد شود که بهعنوان شاخصههای مهم زبان و ادب فارسی در آن دوران شناخته شوند. امیران سامانی براساس همان شاخصههای فرهنگی آن دوران و شروعیت بخشیدن به دولتشان مجبور بودند منشور خلافت عباسی را دریافت کنند.
خلاصه ماشینی:
ما در این مقاله به دنبال این کارکردها هستیم و آیا این اقدامات فرهنگی در آیندهٔ این سرزمین تأثیر گذاشته یا این که در همان محدوهٔ زمانی به خاک سپرده شد؟ ۲-اوضاع فرهنگی: سرزمین ماوراءالنهر را به خاطر شرایط خاص و موقعیت ویژهای که دارد میتوان جزء مراکز مهم فرهنگ و تمدن در تاریخ ایران معرفی کرد، در این سرزمین اقوام متفاوتی پا به عرصهٔ حیات سیاسی گذاشتند که بهعنوان نمونه این سلسلهها به سامانیان میتوان اشاره کرد.
در دوران حکومت سامانیان مثل حکومتهای دیگر جنگ و جدالهای زیادی وجود داشت ولی در عین حال مراکز فرهنگی متعدد و نهضت علمی ادبی قوی نیز به وجود آمد، حتی در ناحیهٔ بخارا تلاش و کوشش بسیاری صورت گرفت تا زبان فارسی از نو مورد استعمال قرار گیرد.
بعد از اسماعیل سامانی رابطهٔ دوستانه بین عباسیان و سامنیان همچنان ادامه داشت و در این مورد میتوان رابطهٔ مکتفی خلیفهٔ عباسی با احمد فرزند اسماعیل سامانی نیز بیان داشت که بهصورت حسنهای صورت گرفت و در این موقع خلافت عهد و لواء را برای او فرستاد، در همین راستا به هنگام ورود خلیفه به بخارا با او به مهربانی رفتار کرد و اموال زیادی را به امیر سامانی داد 2 .
دولت سامانی نیز بهعنوان یک دولت کاملاً ایرانی و مسلمان برای حوزهٔ فرهنگی ایران اسلامی بسیار مفید واقع شد، به گونهای که میتوان گفت این دولت زنده کنندهٔ راه و روش ایرانیان و آثار ایرانی که همان زبان فارسی است به حساب میآیند.