چکیده:
سیلاب، یکی از پدیدههای پیچیده و مخرب طبیعی است که هر ساله خسارتهای فراوانی را بهدنبال دارد. منطقهی شمالغرب کشور، بهدلیل داشتن اقلیمی نیمهخشک و کوهستانی و درنتیجه تغییرپذیری بالای بارش، ازجمله مناطقی است که در معرض سیلابهای مخرب قرار دارد. منطقهی مورد مطالعه، حوضهی آبریز مردقچای (موردو چای) در استان آذربایجان شرقی است. برای انجام این پژوهش از روشهای توصیفی، میدانی و تحلیلی استفاده شد. متغیرهای مورد بررسی شامل شیب، شمارهی منحنی (CN)، ارتفاع رواناب، شکل، تراکم زهکشی، سنگشناسی و پوشش گیاهی حوضه هستند. لایههای اطلاعاتی در نرمافزارهای Arc GIS و ENVI تهیه شد. برای تعیین میزان اثر و وزندهی به متغیرهای اصلی و طبقههای فرعی هر یک از متغیرها در رابطه با خطر وقوع سیلاب، از مدل ANP در قالب نرمافزار Super Decisions استفاده شد. نتایج نشان میدهد که عامل شیب با میزان 30/0 و ارتفاع رواناب سطح حوضه با میزان 28/0 در رابطه با رخداد سیلاب، از بیشترین میزان اهمیت و عوامل پوشش گیاهی (NDVI) و سنگشناسی، بهترتیب با رقم 06/0 و 07/0 از کمترین میزان اهمیت برخوردار هستند. کمابیش در 32 درصد از سطح حوضه، خطر وقوع سیلاب بسیار زیاد و زیاد است که بیشتر در قسمتهایی از پاییندست حوضه واقع شدهاند. این امر با وجود کاهش شیب، بهدلیل برقراری ارتباطات درونی متغیرها و دخالت عواملی مانند شمارهی منحنی (CN) و ارتفاع رواناب بالا، فقر پوشش گیاهی و تراکم زهکشی نسبی بالا است که با توجه به استقرار نقاط سکونتگاهی در این محدوده، انجام اقداماتی برای کاهش خطر وقوع سیلاب در این قسمت از حوضه ضروری است.
Northwest of Iran due to semi-arid and mountainous climate and hence high precipitation variability including area of the country which is exposed to destructive floods. Therefore study of drainage basin flooding is essential in these areas. The study area is Murdu Chay drainage basin which located in eastern Azarbaijan province in northwest of Iran.
خلاصه ماشینی:
پهنه بندي پتانسيل خطر وقوع سيلاب در حوضه ي آبريز مردق چاي با استفاده از مدل ANP منصور خيري زاده آروق * ـ دانشجوي دکتراي ژئومورفولوژي ، دانشکده ي جغرافيا، دانشگاه تبريز جبرائيل ملکي ـ دانشجوي دکتراي ژئومورفولوژي ، دانشکده ي علوم انساني ، دانشگاه تربيت مدرس حميد عمونيا ـ کارشناس ارشد ژئومورفولوژي ، دانشکده ي جغرافيا، دانشگاه تهران پذيرش مقاله : ١٣٩١/٠٣/٢٠ تأييد نهايي : ١٣٩١/١١/١٢ چکيده سيلاب ، يکي از پديده هاي پيچيده و مخرب طبيعي است که هر ساله خسارت هـاي فراوانـي را به دنبال دارد.
اين امر با وجود کاهش شيب ، به دليل برقراري ارتباطات دروني متغيرها و دخالت عواملي مانند شماره ي منحني (CN) و ارتفاع رواناب بالا، فقر پوشش گياهي و تراکم زهکشي نسبي بـالا اسـت کـه بـا توجـه بـه اسـتقرار نقـاط سکونتگاهي در اين محدوده ، انجام اقداماتي براي کاهش خطر وقوع سيلاب در اين قسـمت از حوضه ضروري است .
وزن هاي نهايي منتج از اين نرم افزار، وارد جداول توصيفي لايه هـاي اطلاعـاتي در نـرم افـزار Arc GIS شـده و پـس از آماده سازي با استفاده از مدل همپوشاني رياضي ٢، نقشه ي پهنه بندي خطر وقوع سيلاب در سطح حوضه آماده شد.
مقادير شاخص پوشش گياهي NDVI حوضه ي موردوچاي {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} تعيين درجه اهميت متغيرهاي مؤثر بر وقوع سيل پس از به دست آوردن لايه هاي اطلاعاتي ، براي وزن دهي از مدل ANP استفاده شد.