چکیده:
در دهههای اخیر به دلیل بروز بحران آب، بیشتر کشورها به مدیریت منابع آبی و بهرهبرداری بهینه هرچه بهتر آب گرایش پیدا کردهاند. آب این ماده حیاتی مهمترین عامل محدود کنندهی توسعهی اقتصادی و نیز مهمترین نهادهی کشاورزی در ایران است. هدف از این پژوهش، برآورد ارزش اقتصادی آب با به کارگیری رهیافت برنامهریزی ریاضی مثبت در میان بهرهبرداران زراعی شهرستان قوچان است. دادههای مورد استفاده در این پژوهش با استفاده از به کارگیری روش نمونهگیری ساده تصادفی و تکمیل 118 پرسشنامه از میان بهرهبرداران زراعی شهرستان قوچان فراهم شد. سپس با بهکارگیری روش تجزیه واریانس بهرهبرداران نمونه در گروه بهرهبرداران (کمتر از 5 هکتار ) و (بیشتر از 5 هکتار) تقسیم شدند که واکنش هر گروه از بهرهبرداران نماینده تحت تاثیر سه سناریوی کاهش در منابع آب (کاهش 30، 40 و 70 درصدی برای بهرهبردارن گروه 1 و کاهش 10، 25 و 75 درصدی برای بهرهبرداران گروه2) و افزایش در قیمت آب ( افزایش 70، 80 و 100 درصدی برای بهرهبرداران گروه 1 و افزایش 75، 80 و 100 درصدی برای بهرهبرداران گروه 2) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که در سناریوی کاهش در منابع آب ارزش اقتصادی آب به ترتیب 1100، 1340 و 3120 ریال برای بهرهبرداران گروه 1و در بهرهبرداران گروه 2 ارزش اقتصادی آب به ترتیب برابر 100، 1260 و 4730 ریال به دست آمده است. همچنین سطح زیر کشت محصولاتی مانند گندم، جو، سیب زمینی و گوجه فرنگی نسبت به سناریوهای موجود دچار تغییرات کمتری شده است.
In recent decades most countries because of water crisis tend to manage water resources and water allocation well. Water, the crucial element, is the most important factor limiting of economic development and input in Iranian agriculture. This study estimates the economic value of water with applying positive mathematical programming between farmers in Quchan. The data, used of simple random sampling method, in this study completed by questionnaires between 118 of the farmers in Quchan. Then farmers were divided in 2 groups (farmers with less than 5 acres and more than 5 acres) with using analysis of variance that each group of farmers affected by the reaction of the three scenarios (decrease 30%, 40% &70% water resources for farmers group1 and decrease 10%, 25% & 75% water resources for farmers group2 also increase 70%, 80% & 100% in water price for farmers group1 and 75%, 80% &100% for farmers group2) were examined. The results showed that the economic value of water under scenarios of decrease water for farmers group 1 respectively equal 1100, 1340 & 3120 Rials and for farmers group 2 respectively equal 10, 1260 and 4730 Rials. Also the cultivation of products such as wheat, barley, potatoes and tomatoes has been less change than the existing scenarios.
خلاصه ماشینی:
قرقانی و همکاران (١٣٨٨) با استفاده از الگوی برنامه ریزی ریاضی مثبت و تابع تولید با کشش جانشینی ثابت به بررسی تاثیر کاهش آب آبیاری و افزایش قیمت آب بر الگوی کشت پرداختند و نشان دادند که با به کارگیری سیاست های موجود الگوی بهینه همان مقادیر سال مبنا را تولید می کند.
با توجه به اینکه در رهیافت برنامه ریزی ریاضی اثبات بسیاری از محدودیت ها و نارساییهای برنامه ریزی ریاضی هنجاری برطرف شده است و از سوی دیگر در برآورد پارامترهای توابع تولید و هزینه از رهیافت بیشینه آنتروپی استفاده میشود، این روش در سال های اخیر مورد توجه محققان اقتصاد کشاورزی قرار گرفته و کاربردهای گسترده ای در بررسی اثرگذاریهای زیست محیطی سیاست ها داشته است (بخشی، ١٣٨٨).
در ابتدا در جدول ١ الگوی کشت کنونی و الگوی برنامه ریزی ریاضی مثبت و درصد تغییرات نشان داده شده است سپس در قسمت های بعدی به بررسی نتایج سناریوهای کاهش در منابع آب و افزایش قیمت آب پرداخته می شود.
در سناریو دوم (کاهش ٤٠ درصدی در منابع آب ) همانند سناریو اول بیشترین سطح زیر کشت به گندم ( ١/٠٢ هکتار) و کمترین تغییرات به سیب زمینی و گوجه فرنگی (٥ درصد کاهش ) اختصاص دارد و علاوه بر یونجه ، لوبیا ، آفتاب گردان و چغندر قند نیز از الگوی کشت حذف شده و ارزش اقتصادی آب در این سناریو در حدود ١٣٤٠ ریال به دست آمده است و سود خالص مزرعه ١٨٤٢/٢ میلیون ریال به دست آمده است که نسبت به حالت اولیه کاهشی ١٢ درصدی را شاهد می باشد.