چکیده:
آبخوانهای کارستی دارای ناهمگنی بالا و تنوع فضایی از نظر توسعه کارست بوده، که این امر واکنش آبخوانهای کارستی به ورودی و تغییرات آن در سیستم کارستی را کنترل میکند. ژئومورفولوژی کارست با تعیین نوع و میزان تغذیه، واکنش آبخوانها را به بارش کنترل میکند. ارزیابی سریهای زمانی ورودی و خروجی در سیستمهای کارستی اطلاعات جامعی را در زمینه رفتار هیدرودینامیکی آبخوانها ارائه میدهد. هدف از این پژوهش ارزیابی و شناخت ویژگیهای هیدرودینامیکی آبخوانهای گیلانغرب و خورین با استفاده از توابع خودهمبستگی و چگالی طیفی و مشخص کردن عوامل موثر در ویژگیهای هیدرودینامیکی آبخوانها است. در این پژوهش از دادههای دبی و بارش ایستگاههای هیدرومتری و بارانسنجی وزارت نیرو جهت محاسبه تحلیل سریهای زمانی تک متغیره و آنالیز منحنی فرود هیدروگراف استفاده شده است. نتایج نشان داد سیستم کارستی آبخوان خورین نسبت به آبخوان گیلانغرب توسعه یافتهتر است. آبخوان خورین دارای رفتار هیدرودینامیکی چندگانه و اینرسی کم و آبخوان گیلانغرب دارای رفتار هیدرودینامیکی نسبتا پایدار و اینرسی بالا می باشد. معادله منحنی فروکش در آبخوان خورین، چندگانگی رفتار سیستم کارستی را نشان داده و نتایج بدست آمده از توابع سری زمانی را تایید میکند. اما معادله منحنی فروکش هیدروگراف در چشمه گیلانغرب وجود جریان سریع در آبخوان را که توسط توابع سری زمانی نشان داده، تایید نمیکند. توسعه ژئومورفولوژی کارست سطحی و وجود فروچالهها عامل اصلی رفتار هیدرودینامیکی چندگانه در آبخوان خورین میباشد. نبود فروچالهها و توسعه کم ژئومورفولوژی کارست و ویژگیهای فیزیوگرافی همچون کشیدگی حوضه تغذیه کننده آبخوان گیلانغرب باعث نوسان کم در رفتار هیدرودینامیکی آبخوان گیلانغرب گردیده است. در نهایت میتوان گفت که توابع سری زمانی کارکرد قبل قبولی در ارزیابی رفتار هیدرودینامیک آبخوانهای کارستی دارند.
خلاصه ماشینی:
از آناليز منحني فروکش هيدروگراف براي ارزيابي نوع سيستم جريان در آبخوان هاي کارستي مورد مطالعـه اسـتفاده شده است .
کرولورگرام چشمة گيلانغرب (شکل ٥- ب) نيز در زمان اوليه پرشيب بوده و در عرض ١٢ روز کاهش يافتـه اسـت ، تابع خودهمبستگي در اين چشمه به کمتر از ٠/٢ مي رسد که منطبق با سيستم حافظة کـم در مجـاري کارسـتي بـوده و معرف جريان سريع در مجراها است .
تابع چگالي طيفي چشمة سبزعلي (شکل ٦) نشان مي دهد که يک اوج بزرگ در فرکانس ٠/٠٠٣ رخ مـي دهـد کـه مبين چرخة شارژ سالانة آبخوان است .
تابع چگالي طيفي چشمة سبزعلي آناليز منحي فروکش هيدروگراف در ارزيابي توسعة شبکة کارست آبخوان خورين با استفاده از آناليز منحني فروکش (رابطة ٧)، درجة کارستيفيکاسيون ٥/٥ به دست آمده که نشان مي دهد هيدروگراف اين چشمه از دو زيررژيم خطي و يک زيـررژيم آشـفته تشـکيل شـده اسـت .
تابع چگالي طيفي چشمة سبزعلي ، نشان دهندة يک باند طيفي نسبتا بزرگ با واريانس هاي قابل توجه در فرکانس هاي کمتر از ٠/٣ بـوده و حـاکي از اينرسـي کـم ، فيلترينـگ ضـعيف ورودي (بارش )، غلبة جريان سريع و توسعة شبکة مجراهاي کارستي در آبخوان خورين است .
, 1996, The Discharge Variability of Some Karst Springs in Bulgaria Studied by Time Series Analysis, Hydrological Sciences, Vol. 40, No. 4, PP.