چکیده:
مقالهی حاضر با استفاده از شاخصهای مزیت نسبی صادراتی، مزیت وارداتی، نسبتهای تمرکز و هرفیندال-هیرشمن، به بررسی الگوی تجاری و ساختار بازار محصول خرما در ایران و جهان در دوره زمانی 2011-1992 میپردازد. نتایج نشان میدهد، ساختار بازار جهانی و ساختار بازار صادراتی ایران در این دوره رقابتیتر شده و با وجود کاهش مزیت، همچنان خرمای ایران در بازار جهانی دارای توان رقابتپذیری است. نتایج همبستگی نیز نشاندهندۀ رابطۀ منفی مزیت صادراتی صادرکنندگان برتر، پاکستان، فرانسه و آلمان با ایران است که به معنی رقابت این کشورها در بازارهای هدف مشترک است. شایان ذکر است، بررسی همبستگی مزیت صادراتی ایران و رقیبان آن با مزیت وارداتی واردکنندگان برتر بیانگر بیرقیب بودن ایران در بازار کشورهای امارات، روسیه، امریکا، استرالیا و هنگکنگ است. زیرا هیچ یک از رقیبان صادراتی ایران با کشورهای نام برده رابطهای همسو ندارند. همچنین مزیت صادراتی ایران با مزیت وارداتی کشورهای امارات، روسیه، استرالیا و نیوزیلند رابطه مثبت و معنیداری دارد. این رابطه بین ایران با پاکستان، انگلستان، آلمان، مالزی و سوئد منفی است که احتمال از دست دادن این بازارها برای ایران را نشان میدهد. لذا، پیشنهاد میشود ایران با استفاده از بهبود نظام بازاریابی با بستهبندیهای مناسب محصول خرما و اجرای سیاستهای حمایتی تولیدی (پوشش بیمهای، اعطای تسهیلات بانکی و حمایت از صنایع فراوری) و تجاری (مشوقهای صادراتی بهویژه در مورد محصولات بستهبندی شده) مناسب سهم صادراتی خود را در بازار جهانی پایدار کرده و با یافتن بازارهای جدید در پی توسعه سهم ایران در بازارهای جهانی باشد.
The current study attempted to investigate the Iranian dates trade model in front of export rivals and market structure using comparative advantage, import advantage, concentration ratio and Herfindahl-Hirschman indecies in Iran and world during 1992-2011. The results showed that, the world market structure and Iranian export market structure has become more competitive in this period and despite reduce advantage, therefore, Iran's dates has competitive strength in world market. Also results of correlation indicate, negative relationship of export advantage better exporters such as Pakistan, France and Germany with Iran that means to competition is these countries in the markets of common goal. It is worth noting, Assessment of correlation Iran export advantage and rivals with import advantage of better importers, represent is inimitable Iran in countries market, UAE, Russia, America, Australia and Hong Kong. Because none of Iran's export competitors aren’t aligned relationship with the countries mentioned. Also Iran's export advantage has positive and meaningful relationship with countries import advantage such as UAE, Russia, Australia and New Zealand. This relationship between Iran with Pakistan, UK, Germany, Malaysia and Sweden is negative that indicate loss probability these markets for Iran. So suggested, Iran using improve marketing conditions with suitable packaging of dates and Implementation appropriate supportive policies of productive(insurance coverage, granting of banking facilities and support of processing industry) and trade(incentives of export especially in the case of products packaged), their export share is maintain in the world market and with find new markets followed development of Iran's share in the world.
خلاصه ماشینی:
با توجه به سیاست های اقتصادی کشور به ویژه در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر توسعۀ صادرات غیرنفتی ، وابستگی کشاورزی مناطق خرما خیز کشور به درآمد به دست آمده از تولید خرما، اهمیت اشتغالزایی آن در چارچوب توسعه اقتصادی کشور، محدودیت بازار جهانی و رقابت شدید کشورهای تولیدکننده خرما با روشهای نوین تولید، بازاریابی و صادرات، توجه ویژه به این محصول ضروری است .
بنابراین با توجه به تأکید اسناد بالادستی ایران مبنی بر توسعۀ صادرات محصولات غیرنفتی ، به منظور شناخت فراگیر الگوی تجاری خرما در ایران و جهان، در این پژوهش ساختار بازار جهانی خرما، ساختار بازار صادراتی خرمای ایران به شرکای تجاری، مزیت نسبی صادراتی ایران و مهم - ترین رقبای آن و رابطۀ همبستگی آنها با یکدیگر و مزیت وارداتی کشورهای واردکنندۀ خرمای ایران و مهم ترین واردکنندگان خرمای جهان و رابطۀ همبستگی آن با مزیت صادراتی مهم ترین صادرکنندگان خرما بررسی می شود تا تصویر روشنی از شرایط پیش روی بازار خرما و امکان برنامه ریزی همه جانبه برای گزینش بازارهای هدف و توسعه بازار خرما در آینده به دست آید.
با توجه به مثبت بودن رابطۀ همبستگی مزیت صادراتی ایران با کشورهای روسیه ، امارات، استرالیا و امریکا در حالی که این رابطه برای مهم ترین رقیبان منفی است ، ایران این فرصت را دارد با تقویت بازاریابی خرما سهم بازار خود را در این کشورها افزایش دهد.