چکیده:
عوامل غیر معرفتی اموری هستند که از سنخ معرفت نیستند؛ ولی در معرفت تأثیرگذارند. در این پژوهش در صدد تبیین عوامل غیر معرفتی از دیدگاه ابنخلدون و استاد مطهری هستیم. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به آثار این دو متفکر و مقایسه دیدگاه آنهاست. مسئله اصلی پژوهش آن است که مهمترین عوامل غیر معرفتی مؤثر در معرفت از دید آنها چیست و چه تفاوتی بین نگاه آنها به این مسئله وجود دارد؟ هر یک از این دور دانشمند، عواملی نظیر راحتطلبی و آسانگزینی، تعصب، جمود و تقلید و... را مؤثر در اندیشه و باور انسان میدانند و معتقدند این عوامل سهم اساسی در جهتگیری باورها و اندیشههای افراد و دانشمندان داشته است. نحوه مواجهه هر یک از این دو دانشمند با این عوامل متفاوت است. استاد مطهری به جنبه سلبی این عوامل توجه دارد و ابنخلدون به اصل تأثیر این عوامل اهمیت میدهد. استاد مطهری رویکرد انسانشناختی به این عوامل دارد؛ ولی ابنخلدون این عوامل را در بستر اجتماعی تبیین میکند.
خلاصه ماشینی:
علت توجه اين مقاله به اين دو دانشمند در بين ساير انديشمندان آن است که هر دو در تحليل مسائل مختلف از اين موضوع استفاده کرده اند؛ همچنين هر دو با اينکه تفاوت هاي فکري و مذهبي با يکديگر دارند، به گونه اي که يکي اشعري و ديگري شيعي است و نيز يکي رويکردي جامعه شناختي به مسائل دارد و ديگري رويکردي فلسفي و ديني، با وجود اين تفاوت ها رويکرد غير معرفتي در آثارشان وجود دارد و اين خود ميتواند مسئله اي را توليد کند که دو دانشمند اسلامي با دو رويکرد متفاوت چگونه به بحث عوامل غير معرفتي مؤثر بر معرفت پرداخته اند و آيا تفاوت رويکردها سبب تفاوت در مواجهه با اين مسئله شده است ؟ بنابراين مسئله اصلي پژوهش آن است که مهم ترين عوامل غير معرفتي مؤثر بر معرفت از ديد آنها چيست و چه تفاوتي بين نگاه آنها به اين مسئله وجود دارد؟ در زمينه تأثير عوامل غير معرفتي بر معرفت مقالات متعددي انتشار يافته است .
٢. استاد مطهري از طريق تقسيم عوامل غير معرفتي به عوامل مثبت و منفي، در صدد تفکيک و تمايز و آسيب شناسي اين موضوع در دستگاه معرفت بشر است ؛ اما ابن خلدون يک مورخ و جامعه شناس است که به جنبه تأثير اين امور بر رفتار و اخلاق اشخاص توجه بيشتري داشته است .
استاد مطهري به نقش عواملي نظير راحت طلبي، تعصب ، تقليد، عواطف و احساسات توجه زيادي داشته و تأثير اين گونه مسائل غير معرفتي بر معرفت را تبيين کرده است .