چکیده:
مطالعات انجام شده در زمینه کارآیی و بهرهوری مصرف آب کشاورزی بهطور عمده بر کارایی محلی (مقایس مزرعه یاپروژه) تمرکز داشته و پیوند بین کارآیی محلی، کارآیی حوضه و جهان نادیده گرفته شده است. علاوه بر این، مفهوم کلاسیک کارآیی آبیاری پتانسیل جریان برگشتی و بازیافت را نادیده میگیرد. بنابراین در وضعیت کمبود آب یافتههای تحقیقهایی که محدود به بهینهسازی مصرف آب در سطح پروژه یا مزرعه میباشند جهت ارائه توصیههای سیاستی در سطح حوضه مناسب نمباشند. زیرا کاهش نفوذ عمقی آب آبیاری و روانابها در نتیجه بهبود روشهای آبیاری در صورتی به افزایش کارآیی مصرف آب در حوضههای آبی منجر خواهد شد که امکان بازیافت و استفاده مجدد از آبهای برگشتی آبیاری وجود نداشته باشد. بنابراین در ارزیابی عملکرد سیستمهای آبیاری لازم است کل حوضه آبی به عنوان واحدهای اساسی مدیریت آب در نظر گرفته شود و تاثیر اقدامهای انجام شده در بالا دست حوضه به منظور بهبود کارآیی و بهرهوری آب بر پائین دست حوضه مورد توجه قرار گیرد. نظر به یکپارچگی و پیوستگی چرخه آب لازم است در بررسی مسئله کارآیی و کاربرد فناوریهای پیشرفته آبیاری تمام چرخه آب و نه بخشی از آن مورد توجه قرارگیرد. در این مقاله تلاش گردیده که فراتر از کارآیی کلاسیک، موضوع کارآیی مصرف آب کشاورزی و کاربرد فناوریهای آبیاری با در نظر گرفتن پیوند میان کارآیی محلی، حوضه و جهان از نقطه نظر اثرات زیستمحیطی مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، ابتدا، مفاهیم اساسی کارآیی مصرف آب کشاورزی با در نظر گرفتن پیوند میان سه نوع کارآیی مذکور تشریح میگردد. سپس امکان صرفهجویی آب از طریق کاربرد فنآوریهای پیشرفته آبیاری مورد بررسی قرار میگیرد وضمن مطرح نمودن محدودیت ئیدولوژی و سایر محدودیتها نشان داده شده است که کاربرد فن آوریهای به اصطلاح آب اندوز" میتواند به گسستگی چرخه آب و کاهش حقابههای زیستمحیطی منجر شود. در پایان ضمن ارائه شواهدی از ایران و جهان برخی از محدودیتها و ملاحضههای مربوط به بهبود کارآیی و کاربرد فنآوریهای پیشرفته آبیاری ارائه گردیده است.
Agricultural water-use efficiency studies in Iran have mainly focused on a local scale (farm or project) without considering and linking them with basin and global efficiency levels. Moreover, it is indicated that the classical concept of physical water- use efficiency is concerned with local and ignores the potential for return flows and recycling. Hence, the findings of these studies are not appropriate for policy recommendations about water allocation at the basin or global levels. Due to continuous and integrated nature of hydrological cycle, it is essential to consider the whole cycle in addressing water- use and water application technology problems. This study moves beyond the traditional practice of analyzing the agricultural water- use efficiency by considering and linking together three levels: local, basin and global, including the possibility of virtual water import and export and their environmental impact. In conclusion, based on some studies elsewhere and field observation in Iran, some caveats and limitations in choosing water-saving irrigation technology and methodology used were indicated.
خلاصه ماشینی:
بنابراین در ارزیابی عملکرد سیستم های آبیاری لازم است کل حوضه آبی به عنوان واحدهای اساسی مدیریت آب در نظر گرفته شود و تأثیر اقدام های انجام شده در بالا دست حوضه به منظور بهبود کارآیی و بهره وری آب بر پائین دست حوضه مورد توجه قرار گیرد.
سپس امکان صرفه جویی آب از طریق کاربرد فن آوریهای پیشرفته آبیاری مورد بررسی قرار میگیرد وضمن مطرح نمودن محدودیت ئیدولوژی و سایر محدودیت ها نشان داده شده است که کاربرد فن آوریهای به اصطلاح آب اندوز" میتواند به گسستگی چرخه آب و کاهش حقابه های زیست محیطی منجر شود.
نظر به اینکه بیشتر گیاهان زراعی و باغی به ویژه ارقام متداول در ایران به ذاته " آب بر" میباشند، آیا امکان صرفه جویی در آب مصرفی بدون کاهش تولیدات کشاورزی وجود دارد؟ مطالعات انجام شده در زمینه کارآیی و بهره وری مصرف آب کشاورزی به طور عمده بر کارآیی محلی (مقیاس مزرعه یا پروژه ) تمرکز داشته و پیوند بین کارآیی محلی، حوضه و جهان نادیده گرفته شده است .
بدین ترتیب یافته های مطالعاتی که محدود به بهینه سازی مصرف آب در سطح مزرعه یا پروژه باشند برای ارائه توصیه های سیاستی مناسب به نظر نمیرسند و حتی ممکن است گمراه کننده باشند (کلر وکلر ١٩٩٥) زیرا کاهش نفوذ آب به سفره های زیرزمینی و یا روان آب ها و زه آب ها از طریق بهبود روش های آبیاری در صورتی به افزایش کارآیی مصرف آب در حوضه آبریز منجر خواهد شد که امکان بازیافت و استفاده مجدد از آب های برگشتی آبیاری میسر نباشد.