چکیده:
کمبود آب در ایران یکی از عاملهای اصلی محدودکننده توسعه فعالیتهای اقتصادی به شمار میرود. یکی از چالشهای اصلی در زمینه منابع آب، مدیریت ضعیف و بهرهبرداری بیرویه از این منابع است. برداشتهای بدون مجوز از منابع آب زیرزمینی و کشت محصولات نامتناسب با شرایط محیطی منجر به تخصیص ناکارا و اتلاف منابع آب بدون توجه به هزینههای بالای احداث سدها و سامانههای پمپاژ آب شده است. در این پژوهش، برای بررسی عاملهای مؤثر بر اضافه برداشت منابع آب زیر زمینی از مدل لوجیت استفاده شده است. به این منظور، 290 پرسشنامه در 12 آبادی شهرستان مرودشت که برای انجام فعالیت کشاورزی از آب چاه استفاده میکردند، توزیع و تکمیل شد. نتایج نشان داد که به ترتیب متغیرهای سطح درآمد و نوع کانال انتقال آب زیرزمینی دارای اثر مثبت و متغیرهای مجوز بهره برداری از منبع آب زیرزمینی، کارایی زیربرداری آب، بازده آب، شرکت در کلاسهای آموزشی، فاصله مزرعه تا منبع و سطح تحصیلات دارای اثر منفی و معناداری بر متغیر اضافه برداشت منابع آب زیرزمینی داشته است. اجرای سیاستهای حمایتی از جمله ایجاد تسهیلات مناسب برای تجهیز کانالها و سامانههای آبیاری متناسب با شرایط توپوگرافی به منظور بهبود کارایی مزارع و اعمال پرداخت جریمه برای حفر چاههای غیر مجاز به عنوان راهکاری مناسب برای کاهش اضافه برداشت در منطقه پیشنهاد میشود.
Water deficit is one of the main factors limiting the development of economic activities. One of the main problems in the field of water resources is the poor management and excessive use of these resources. Unauthorized withdrawals of groundwater resources and disproportionate cultivation of crops with environmental conditions have been lead to inefficient allocation and waste of water resources without considering the high cost of dams’ construction and pumping systems. In the current study, Logit model was used for the determination of effective factors on groundwater resources overdraft. So, 290 questionnaires from 12 villages of Marvdasht district that used well for agricultural activities were filled. Study results showed that income level and water canal type has positive effect and exploitation license of groundwater resources, sub-vector efficiency, water return, participation in educational classes, farm distance to water resource and education level, respectively has negative and significant effect on groundwater overdraft. Implementation of support policies such as making appropriate facilities for canals equipment and irrigation systems suitable to topographic conditions in order to farm efficiency improvement and impose fines for unauthorized wells as a way to reduce overdraft in the region is suggested.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش ، برای بررسی عامل های مؤثر بر اضافه برداشت منابع آب زیر زمینی از مدل لوجیت استفاده شده است .
نتایج نشان داد که به ترتیب متغیرهای سطح درآمد و نوع کانال انتقال آب زیرزمینی دارای اثر مثبت و متغیرهای مجوز بهره برداری از منبع آب زیرزمینی، کارایی زیربرداری آب ، بازده آب ، شرکت در کلاس های آموزشی ، فاصله مزرعه تا منبع و سطح تحصیلات دارای اثر منفی و معناداری بر متغیر اضافه برداشت منابع آب زیرزمینی داشته است .
بر اساس مطالعه فیر و همکاران (١٩٩٤) فرمول مدل تحلیل پوششی داده ها١ برای محاسبه کارایی زیربرداری به صورت زیر میباشد: (رجوع شود به تصویر صفحه) 1 Data Envelopment Analysis (DEA) که در آن θt مقدار کارایی فنی نهاده t مزرعه مورد نظر است و حداکثر کاهش نهاده t در صورتی که محصول و سایر نهاده ها ثابت باشند را نشان میدهد.
نتیجه گیری و پیشنهادها در این پژوهش ، به منظور بررسی عامل های مؤثر بر اضافه برداشت منابع آب زیرزمینی در شهرستان مرودشت از مدل لوجیت استفاده شده است .
با توجه به نتایج به دست آمده ، متغیرهای سطح درآمد و نوع کانال انتقال آب زیرزمینی دارای اثر مثبت و متغیرهای سطح تحصیلات ، فاصله مزرعه تا منبع ، کارایی زیربرداری آب ، بازده آب ، مجوز بهره برداری از منبع آب زیرزمینی و شرکت در کلاس های آموزشی دارای اثر منفی و معناداری بر متغیر اضافه برداشت منابع آب زیرزمینی داشته است .
Speelman S, D’Haese M, Buysse J.