چکیده:
تاریخ نامه هرات، تالیف سیفی هروی یکی از مهمترین کتب تاریخ محلی ایران در عصر ایلخانان است که به زبان فارسی نگارش یافته است.این پژوهش در صدد است ،با بررسی زندگی نامه، آثار ،منابع اطلاعاتی مورخ در نگارش اثر،گرایش های مذهبی وی،انگیزه های تالیف، محتوی آثار ،شاخصه های تاریخ نگاری وی را از خلال روایات ارایه نماید تا بتوان با شناخت منظومه فکری مورخ ،روش تاریخنگاری وی را در این خصوص نشان دهد. یافته های پژوهش حاضر، مبتنی بر روش تاریخی و بهره گیری از شیوه کتابخانه ای، نشانگر این موضوع است که هروی با نگارش مجموعه غیاثی و اختصاص بخش هایی از تاریخ هرات به اخلاق سیاسی، تاریخ را در زمره علوم نقلی ندانسته وآن را به حکمت عملی نزدیک کرده و عرصه ایی برای انعکاس حکمت عملی قرار داده است . او در روش تاریخ نگاری خود از رویکرد انتقادی و علی بهره برده اما نتوانسته آن را اساس کار خویش قرار داده و از آن به طور فراگیر استفاده نماید.بازتاب مسایل اجتماعی یکی از مهم ترین ویژگی های تاریخ نگارانه اثر مورخ و بیانگر رویکرد جدی وی به مسایل اجتماعی است .تاریخ نامه هرات به جهت اشتمال بر شرح برخی از شعرا و علما و بزرگان نیز در خور توجه است.
The Tarighname- Harat‚The compiled by Seifi Heravi is one of the most important local historical books of Iran in Ilkhanian era thate has been written in Persian. This research aims to provide biography‚ works‚the sources of information of historiographer in writing of the work‚his religious tendencies‚ the compilation motives‚the content of works‚his historiographical chracterstics shows through the narration. In order to understand the historiographers intellectual system‚ he can show his method of historiography in this regard. The findings of the present study‚ based on historical method and use of the library method‚ indicate that Heravi by writing Gheyasis collection and dedicates parts of Haratś history to political ethics‚dose not regard history as atransmitted science and brings it closer to practical wisdom‚ and it has set the stage for reflection of practical wisdom. He has used the critical and casual approach to his histography‚but has not been able to base it on his work and use it extensively.the reflecting on social issus is the one of the most important features of the historiographerś work and expressivs the serious approach to sociological issues. Tarighname- Harat is also worthy of menton for some poets‚scholars‚andelders.
خلاصه ماشینی:
؛ حب وطن؛ از آنجا که عموما نگارش تاريخ محلي توسط فردي انجام مي گرفت که در آن محل تولد يافته و يا درآنجا زندگي کرده است لذا اين وطن دوستي وعلقه به زاد و بوم از ويژگي هاي مهم تواريخ محلي است و در حقيقت ،نمادي از احساس نياز به ارزشمندي وطن و زادوبوم از سوي مورخ است؛ بازتاب اوضاع اجتماعي مردم منطقه و ابعاد زندگي اجتماعي ؛ بازتاب احوال رجال اعم از فرمانروايان، شاهزادگان، سرداران، امرا، بزرگان علم و ادب، شعرا و ادبا، و مشايخ صوفيه و محدثان، فقيهان و ديگر طبقات( چلونگر و احمدي تبار، ص٧٧)؛ نگارش تواريخ به زبان فارسي ؛ فرمايشي و دستوري بودن برخي از اين نوع نگارشها،زيرا عموما به دستور حکام وقت و يا به منظور تقديم به آنان تاليف گرديدند؛ بيان داستان گونه شکل گيري شهر وذکر وجه تسميه آن؛ بازتاب ويژگي هاي جغرافياي طبيعي محل، وسعت، آباداني شهر و روستاها، وصف آب و هواي منطقه، نوع زراعت و محصولت و ديگر ويژگي ها؛ بازتاب فضايل ، احوال، خلقوخوي مردمان شهر، آداب و رسوم،باورها و اعتقادات ، زبان و غيره؛ بازتاب چگونگي بناها، قلعهها،حصارها، کتابخانهها، مزارها، دروازهها، قنوات و مساجد؛ شرح شورشها، جنگها، لشکرکشي ها، غارتگريها و حوادث تاريخي و سياسي ؛ بازتاب اوضاع اقتصادي از جمله،ذکر انواع مالياتها و خراجها و نوع مالياتگيري،وضعيت طبقات مختلف جامعه و زندگي توده مردم(چلونگر و احمدي تبار،٩٢،٨٧؛ميرجعفري وآشوري،٧٤:١٣٨٣) در ارتباط با اهميت تاريخنگاري محلي بايد اشاره کرد که مشرق ايران داراي تاريخ نگاري محلي بوده که به گفته روزنتال» سنگبناي حفظ ميهن پرستي ايرانيان بشمار مي آمد«(روزنتال، ١٣٦٦: ١٨٣/١) يکي از مهمترين هاي شهرهاي خراسان در دوره ايلخانان شهر هرات است ،ياقوت حموي که در سال ٦١٤ هجري در اين شهر بوده،درباره آن مينويسد: »در خراسان شهري بزرگتر ، مهمتر ، نيکوتر ، با رونقتر و پر جمعيت تر از هرات نديدهام«( لسترنج، ٤٣٥:١٣٩٠) 218 اهميت شهر هرات در سرزمين خراسان ،توجه برخي از مورخان را به خود معطوف داشت تا اوضاع سياسي اجتماعي و جغرافيايي اين شهر مهم را به نگارش درآورند.