چکیده:
برآورد قدرت ملی از سوی حاکمان و نخبگان سیاسی در شرایط کنونی و ترسیم وضعیت مطلوب در آینده، آنان را به تدوین استراتژی ژئوپلیتیک تشویق می کند. تدوین استراتژی ها در
پیوند با دیگر قدرت های منطقهای و فرامنطقه ای و همچنین فرصت ها و محدودیت های
قدرت کاه یا قدرت افزا قرار دارد. از این روء نظام های سیاسی می کوشند از طریق تصرف یا نفوذ
در سرزمین هایی که میتواند مکمل ژئوپلیتیک آنها باشد به رفع محدودیت های (سرزمینی و
منابع) بپردازند. مفهوم لبنسروم (فضای حیاتی) یا فضای حیاتی ناظر بر چنین سیاست
مداخله گرایانه ای است که در طی جنگ جهانی دوم توسط نازیسم در آلمان برای پیشروی در
اروپای شرقی، اساس سیاست خارجی آن کشور قرار گرفت. این مقاله به تشریح همانندی های
سیاست تهاجمی حزب بعث در زمان صدام به ایران می پردازد و بر این باور است که تنگنای
ژئواستراتژیک عراق در عدم دسترسی آسان به آب های آزاد باعث شده حاکمان بغداد فضایی
حیاتی خود را در حاکمیت انحصاری بر اروندرود و دسترسی به آب های آزاد از طریق خلیج
فارس تعریف کنند.
خلاصه ماشینی:
مفهوم لبنسروم2 (فضاي حياتي) يا فضاي حياتي ناظر بر چنين سياست مداخلهگرايانهاي است كه در طي جنگ جهاني دوم توسط نازيسم در آلمان براي پيشروي در اروپاي شرقي، اساس سياست خارجي آن كشور قرار گرفت.
اين مقاله به تشريح هماننديهاي سياست تهاجمي حزب بعث در زمان صدام به ايران ميپردازد و بر اين باور است كه تنگناي ژئواستراتژي کعراق در عدم دسترسي آسان به آبهاي آزاد باعث شده حاكمان بغداد فضايي حياتي خود را در حاكميت انحصاري بر اروندرود و دسترسي به آبهاي آزاد از طريق خليج فارس تعريف كنند.
به نظر ميرسد ويژگيهاي جغرافياي سياسي عراق و مرام سياسي عملگرايانه حزب بعث، باعث بروز رفتار تهاجمي در سياست خارجي اين كشور شده است.
در اين نوشتار، نويسنده بر آن است با رهيافتي تاريخي و روششناسي توصيفي- تحليلي جايگاه نظريه لبنسروم (فضاي حياتي) در سياست خارجي عراق عصر صدام كه نتيجه آن تهاجم به ايران بود را بازشناسي كند.
سياست خارجي دولت عراق براي دستيابي به اهداف زير با پيروي از قاعده عملگرايي در طول حاكميت حزب بعث جهتگيري شد: ۱) ايجاد امنيت در برابر ايران و منطقه (از نظر مالي و سياسي)، ۲) ايجاد برتري عراق نسبت به ديگر كشورهاي منطقه و به طور كلي تسلط بر جهان عرب يا رهبري جهان عرب، ۳) تبديل شدن به قدرت برتر منطقه.
به عبارتي، حزب بعث عراق فضاي حياتي اين كشور را در دسترسي آسان به آبهاي آزاد از طريق اروندرود، خوزستان و كويت تشخيص داده بود.