چکیده:
این مقاله، بیانگر رابطهݘ جهاد با آزادی عقیده و بیان مفهوم آیات این موضوع است. برای حصول نتیجه، نمونههای روشنی از آیات مطلقهݘ جهاد بر آیات مقیدۀ آن حمل گردیده و قاعدۀ حمل مطلق بر مقیّد که ازجمله قواعد لازم و ضروری در علم اصول فقه است در این مقام تحقق پیدا کرده است. آنگاه به بیان رابطۀ جهاد دفاعی با آزادی عقیده پرداختهشده و سازگاری این دو باهم که یک هدف واحد را تعقیب میکنند، مبرهن گردیده است و در پایان به چند نمونه از سیرۀ عملی امیرالمومنین علی؟ع؟ در ارائۀ راهکار عینی آزادی اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
و اینک بیان آنها: دستۀ اوّل: آیاتِ مطلقۀ جهاد این دسته از آیاتِ جهاد، مسلمانان را - بدون ذکر هیچ قیدوشرطی - دعوت و تشویق به جنگیدن با مشرکان و کافران میکند تا آنان را شکست داده که درنهایت یا کشته شوند یا مجبور به تسلیم گردند و به آئین توحید و یکتاپرستی یعنی دین اسلام بگروند.
در این آیه، چند نکتۀ کلیدی وجود دارد که توجه به آنها لازم و ضروری است: اوّلاً: برای جنگیدن، قید «فی سَبِیلِ اللَّهِ» ذکر شده است؛ که مراد از آن این است که در درجۀ نخست قصد انجام کاری از جمله جنگیدن، باید در راه خدا یعنی با نیت و انگیزۀ خالصانۀ الهی باشد و هدف از آن، انتقامجویی و کشورگشایی و برتریجویی و اشباع غریزۀ خودخواهی و ریاستجویی و خودمحوری نباشد و در درجۀ دوم، شکلِ عمل و چهارچوب کار از جمله جنگیدن، بر اساس موازین و معیارهای الهی و شرعی و اخلاقی باشد.
آنگاه این آیه، موردی را که کفار مهاجم، دست از تجاوز میکشند مطرح کرده و میگوید: اگر کفار مهاجم، خودشان از تجاوز دست برداشتند و ظلم را متوقف کردند، شما نیز از کشتن آنان دست بردارید و جنگ را متوقف کنید؛ چون جنگِ شما مقابلهبهمثل و پاسخ به ظلم است و هنگامی که کفار از تجاوز دست بردارند، موضوع مقابلهبهمثل منتفی میشود و دیگر کشتن آنان روا نیست؛ زیرا کشتن ظالمان متجاوز تا زمانی ضرورت دارد که ظلم و تجاوز وجود دارد؛ ولی وقتی ظلم از طرف کفار متوقف شود، دیگر ظالمی در صحنه وجود ندارد تا مجازات شود.