چکیده:
روش «دستور-ترجمه» یکی از روشهای آموزش زبان است که از دیرباز در زبانآموزی مطرح بوده است. در این روش، همانگونه که از نام آن آشکار است، دستور زبان و مهارت ترجمه در فرآیند آموزش و یادگیری زبان دوم/ خارجی نقشی محوری دارد. در عربیآموزی نیز قواعد صرفی نحوی و مهارت ترجمه از دیرزمان موردتوجه و تاکید متخصصان و معلّمان بوده است. با توجه بههمین قرابت، کتابهای عربی دورۀ راهنمایی با این روش مقایسه شده است.
رویکرد یا روش در آموزش زبان، از سه سطح تشکیل میشود: سطح نخست نمایانگر تئوری، سطح دوم دربرگیرندۀ برنامه و سطح سوم نشانگر عملکرد آن است. در این مقاله، سطح طرح درسی روش «دستور- ترجمه» و کتابهای عربی بررسی و مقایسه شده است. در نوشتار پیش رو، اهداف زبانآموزی، گزینش و سازماندهی محتوای زبانی، فعالیتهای آموزشی و یادگیری، نقش زبانآموز، نقش معلّم و نقش مطالب آموزشی در طرح درسی روش و کتابهای یادشده، تبیین، مقایسه و تحلیل شده است.
خلاصه ماشینی:
مقایسه از مطالب فوق مشخص میشود که روش دستور- ترجمه و کتابهای عربی هردو کسب توانایی در فهم زبان نوشتاری، تسلط واژگانی و دستوری، مهارت ترجمه بین دو زبان، تقویت نیروی حافظه و قوۀ استنباط، حفظ مکانیکی مواد زبانی، تجزیه و تحلیل مفهومی و دستوری متون نوشتاری را جزو اهداف زبانآموزی و آموزشی خود بهشمار میآورند، جزاینکه کتابهای عربی، برخلاف روش مذکور بهطورصریح به پرورش و رشد ذهنی زبانآموزان توجه ندارند و هیچیک از مهارتهای چهارگانۀ زبان را جزو اهداف خود حساب نمیکنند.
درعوض، این کتابها چند هدف دیگر را (تسهیل و جذاب نمودن یادگیری، تغییر نگرش و ایجاد انگیزش در زبانآموزان، استفاده از روشهای فعال، مشارکت دادن زبانآموزان در فرآیند یادگیری) مورد توجه و تأکید قرار دادهاند؛ بنابراین، از نظر اهداف زبانآموزی و آموزشی، میان روش دستور- ترجمه و کتابهای درسی عربی، تطابق کامل وجود ندارد.
گزینش و سازماندهی محتوای زبانی هر روشی در فرآیند آموزش و یادگیری زبان، محتوایی بههمراه خود دارد که تحت تأثیر رویکرد و اهداف خود و بر اساس اصول و معیارهایی از زبان مقصد، آن را گزینش و سازماندهی کرده است؛ بنابراین، محتوا یکی از بخشهای مهم و اساسی در سطح طرح درسی است که در آن مشخص میشود یک روش برای آموزش و یادگیری زبان، حاوی کدام و چه تعداد عناصر زبانی (واژهها، ساختها، الگوهای جمله، زمانها، نقشها، موضوعها و غیره) است و با چه معیارهایی آنها را انتخاب و درجهبندی کرده است.
با اینکه معلّم در کتابهای عربی مانند روش دستور- ترجمه، مسئول اصلی ادارۀ کلاس درس است، استفاده از روشهای فعال در مراحل ارائۀ مطالب آموزشی و انجام فعالیتهای یادگیری این کتابها، وی را به سهیمکردن دانشآموز در ادارۀ کلاس و فرآیند عربیآموزی وا داشته و به ارتباط و تعامل با آنها سوق داده است.