چکیده:
مستشرقان فعالیتهایی بسیار مهم و انکارناپذیر در حوزۀ زبان و ادبیات عربی داشتهاند. این فعالیتها به هر قصد و غرضی که صورت گرفته باشد، دستآوردهای باارزشی به همراه داشته که ازجملۀ آنها میتوان به بازشناسی تاریخ زبان و ادبیات عربی، تصحیح نسخههای خطی و حفظ میراث عربی- اسلامی اشاره کرد. گوتهلف برگشتراسر (1886 - 1932) از برجستهترین مستشرقان آلمانی و از پیشگامان احیای تراث عربی است. وی همچنین مطالعات گستردهای دربارۀ زبانهای سامی و بهویژه زبان آرامی و عربی داشته و تالیفات متعددی در این زمینه از خود بهجای گذاشته است. وی با رویکرد زبانشناسانه به زبان عربی و بهکارگیری روش تاریخی- تطبیقی در بررسی این زبان، نظرات خاصی ارائه کرده است که با دیدگاه زبانشناسان عرب تفاوت بسیار دارد. در این مقاله کوشیدهایم با معرفی آثار و فعالیتهای این زبانشناس بزرگ و بررسی یکی از آثار او، التطور النحوی للغة العربیة، به گوشهای از تلاشهای وی در حوزۀ مطالعات زبانشناختی زبان عربی اشاره کنیم.
خلاصه ماشینی:
یکی از برجستهترین آثار این مستشرق آلمانی در حوزۀ زبانشناسی عربی، کتابی است با عنوان التطور النحوی للغة العربیة[2] که در اصل، مجموعهای از سخنرانیهای او به زبان عربی در الجامعة المصریة[3] بهسال 1929 میلادی است که در 1982میلادی توسط دکتر رمضان عبدالتواب به چاپ رسید.
حاصل این سفر کتابی به زبان آلمانی دربارۀ جغرافیای گویشهای عربی رایج در سوریه و فلسطین است که در سال ۱۹۱۵ در دانشگاه لایپزیگ به چاپ میرسد (برجستراسر، ۱۹۹۵م: ۷؛ فوک، ۲۰۰۱م: ۳۲۷).
برگشتراسر در این زمینه چند کتاب و رساله نوشت که از میان آنها میتوان به قاموس گویش آرامی جدید در معلوله و داستانهایی به زبان آرامی جدید و دیگر متون از گویش معلوله اشاره کرد که هر دو در سال ۱۹۱۵ منتشر میشود (بدوی، ۱۹۹۳م: ۸۵؛ برجستراسر، ۱۹۹۵م: ۷).
دانشکدۀ ادبیات دانشگاه مصر[37] در سال تحصیلی 1929 - 1930 برگشتراسر را برای ایراد چند سخنرانی در زمینۀ تطور نحوی زبان عربی دعوت کرد که نتیجۀ آن، کتاب التطور النحوی للغة العربیة شد (بدوی، 1993م: ۸۵؛ عقیقی، 2002م، ج 2: ۴۵۰؛ برجستراسر، ۱۹۹۵م: ۸).
und übersetzt, Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes 17/2, Leipzig 1925.
نویسنده در این کتاب تلاش کرده است تا با روش زبانشناسی تاریخی، خاستگاه ساختارهای صرفی و نحوی زبان عربی و سیر تطور این ساختارها و چگونگی جدایی آنها را از دیگر زبانهای سامی توضیح دهد.
نویسنده در جایجای کتاب از این روش برای پژوهش موضوع کار خود، یعنی بررسی تطور نحوی زبان عربی استفاده کرده است.