چکیده:
رودخانههای سردر و تفتو در شرق و جنوب شرق طبس واقعشدهاند. درههای این رودخانهها از پدیدههای بسیار زیبای ژئومورفولوژی در منطقه محسوب میگردند. این درهها از مهمترین کانیون ها در رشتهکوه شتری واقع در شرق ایران مرکزی هستند. بهمنظور بررسی تغییرات مورفولوژی رودخانههای سردر و تفتو از عکسهای هوایی سال 1956 و تصاویر ماهوارهای سال 2015 در محیط نرمافزار ArcGIS استفادهشده است. با تقسیم رودخانهها به دو بخش کوهستانی و آبرفتی الگوی جریان رودخانهها برحسب درجه پیچش، در محدوده کوهستانی به علت محصور شدن در درههای باریک و عمیق و جنس سخت سنگهای کربناته بهصورت پیچانرودی (2-25/1) و در بخش آبرفتی به علت وجود تشکیلات سست و نرم بهصورت پیچانرودی شدید (بیشتر از 2) است. پیچشها در مسیر کانیون رودخانههای سردر و تفتو در سالهای مذکور تغییرات چندانی نداشته و حالت کلی پیچشی خود را در رسوبات آبرفتی حفظ کردهاند که علت آن احتمالاً ناشی از قرارگیری این رودخانهها در منطقه گرم و خشک کویری بلوک طبس و عدم وجود جریان دائمی در بخشهای آبرفتی است.
خلاصه ماشینی:
با تقسيم رودخانه ها به دو بخش کوهستاني و آبرفتـي الگوي جريان رودخانه ها برحسب درجه پيچش ، در محدوده کوهستاني به علـت محصـور شـدن در دره هاي باريک و عميق و جنس سخت سنگ هاي کربناتـه بـه صـورت پيچـان رودي (٢-١/٢٥) و در بخش آبرفتي به علت وجود تشکيلات سست و نرم به صورت پيچان رودي شديد (بيشتر از ٢) است .
پيچش ها در مسير کانيون رودخانه هاي سردر و تفتو در سال هاي مذکور تغييرات چنـداني نداشـته و حالت کلي پيچشي خود را در رسوبات آبرفتي حفظ کرده اند که علت آن احتمالا ناشـي از قرارگيـري اين رودخانه ها در منطقه گرم و خشک کويري بلوک طبس و عدم وجود جريان دائمي در بخش هـاي آبرفتي است .
از طرفي کوهستان شتري با روند SSE –NNW به عنوان يک سيماي زمين ريخت شناسي برجسته و ساختار زمين ساختي جوان و پويا، عامل اصلي تأثيرگذار بر ايجاد و توسعه سامانه هاي فرسايش ـ رسوب گذاري ازجمله مخروط افکنه ها و پادگانه هاي آبرفتي مي باشد (ناظمي ، ١٣٩٢، ٦٦) به طوري که رودخانه هاي سردر و تفتو بستر مخروط هاي افکنه قديمي خودشان را حفر نموده اند و کانيون هاي بي نظيري را با اشکال خاص ژئومورفولوژيکي به وجود آورده اند که عامل اصلي و به وجود آورنده اين کانيون ها، بالاآمدگي منطقه موردمطالعه در طبس مي باشد.
بنابراين در اين پژوهش بيشتر مطالعات در اين بخش صورت گرفته است و به دنبال اين بوده که چرا پيچش هاي کانيوني رودخانه هاي سردر و تفتو درسال هاي ١٩٥٦ و ٢٠١٥ تغييرات چنداني نداشته و حالت کلي پيچشي خودشان را در رسوبات آبرفتي ـ کواترنري حفظ نموده اند (شکل ١٠ و ١١).