چکیده:
فرسایشپذیری خاک یکی از عوامل مهم در تخمین درست مقدار فرسایش خاک و ارائه راهکارهای مبارزه با این پدیده است. اهداف این مطالعه، اندازهگیری واقعی مقدار فرسایشپذیری خاک ؛ مقایسه مقدار واقعی فرسایشپذیری با مقدار برآوردی توسط رابطهی ویشمایر و اسمیت (1978)؛ و تهیه نقشه تغییرات مکانی فرسایشپذیری و پارامترهای مؤثر بر آن در منطقه بالادست سد سیوند واقع در استان فارس بود. برای این منظور،40 کرت استاندارد درشیبهای 9% ایجاد و در طی یک سال مقدار هدر رفت خاکها حاصل از 4 رخداد بارندگی در این کرتها اندازهگیری شد. میانگین سالانه شاخص فرسایندگی از رابطهی اصلاحشده فورنیه محاسبه شد. نقشهها با استفاده از روش زمینآماری کریجینگ و در محیط GIS ترسیم گردید. نتایج نشان داد که میانگین مقدار هدر رفت خاک در کرتها t ha−1 ya-1 8/5 و میانگین شاخص فرسایندگی باران MJ mm ha-1 h-1ya-1 7/255 بود. میانگین فرسایشپذیری اندازهگیری شده در کرتهای آزمایشی و برآوردی با استفاده از رابطهی ویشمایر و اسمیت به ترتیب t h MJ−1 014/0 و t h MJ−1030/0 شد که بر اساس، رابطهی ویشمایر و اسمیت در برآورد فرسایشپذیری بهطور میانگین مقدار این فاکتور را 2 برابر بیشتر از مقدار اندازهگیری شده تخمین میزند. برای هر دو فرسایشپذیری اندازهگیری شده و برآورد شده مدل سمیواریوگرام نمائی با دامنه تأثیر به ترتیب 3399 و 5439 متر بهترین برازش را داشت. درحالیکه برای خصوصیات مادهآلی، کربنات کلسیم معادل، پایداری خاکدانهها و نفوذپذیری که بیشترین همبستگی را با فرسایشپذیری واقعی داشتند، مدل کروی واریوگرام بهترین توصیف را داشت. نقشههای پهنهبندی نشان داد که مقدار فرسایشپذیری از قسمتهای مرکزی و مسطح منطقه که تحت کشت گیاهان پوششی قرار دارد به سمت نواحی مرتفع حاشیهای که فاقد پوشش گیاهی مناسب است افزایش مییابد.
خلاصه ماشینی:
از آنجائي که تاکنون فرسايش پذيري خاک منطقه ي سيمکان (از مناطق کشاورزي مهم استان فارس ) موردبررسي قرار نگرفته است ، لذا هدف از اين مطالعه (١) اندازه گيري واقعي شاخص فرسايش پذيري مدل RUSLE و بررسي خصوصيات مؤثر بر آن ؛ (٢) مقايسه مقدار واقعي شاخص فرسايش پذيري با مقدار برآورد شده توسط رابطه ي ويشماير و اسميت (١٩٧٨)؛ و(٣) بررسي تغييرات مکاني فرسايش پذيري و خصوصيات مؤثر بر آن با استفاده از روش زمين آماري کريجينگ مي باشد.
نقاط کرت هاي ايجادشده درشيب ٨ - ١٠% (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٢: روندنماي تحقيق حاضر در بررسي تغييرات مکاني فرسايش پذيري خاک شاخص فرسايندگي (Soil Erosivity) عبارت از ضريبي است که نشان دهنده توان فرسايش زايي خاک توسط باران است (رفاهي ، ١٣٨٥).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 - Hengel et al (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٥: توزيع اندازه ذرات در مثلث بافت خاک جدول ١ خلاصه آماري مقدار فرسايش پذيري برآورد شده با استفاده از رابطه ي ويشماير و اسميت (١٩٧٨) و خصوصيات فيزيکوشيميايي خاک هاي منطقه موردمطالعه را نشان مي دهد.
شکل ٩ نقشه تغييرات مکاني فرسايش پذيري اندازه گيري شده و برآورد شده حاصل از رابطه ي ويشماير و اسميت (١٩٧٨) را نشان مي دهد.
نتايج نشان داد که ميانگين مقدار فرسايش پذيري اندازه گيري شده در کرت هاي استاندارد و برآورد شده با استفاده از رابطه ي ويشماير و اسميت (١٩٧٨) به ترتيب ٠/٠١٤ و ١−t h MJ٠٠٣٠ شد.