چکیده:
در سالهای اخیر موضوع روانشناسی محیطی و روابط انسان و محیط و قابلیت ترجمۀ آن به زبان محیط و معماری در آثار تاریخی، مورد توجه پژوهشگران این حوزه از دانش قرار گرفته است و متخصصان این حوزه تلاش نمودهاند تا با کاربست این مفاهیم در معماری امروز، به تعالی بناهای امروزی منبعث از شناخت بناهای تاریخی بپردازند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، شناسایی روابط متقابل انسان و محیط از طریق شناخت عوامل کلیدی این حیطه در خانههای قاجاری تبریز از روانشناسی محیطی است. روش مورد استفاده در تحقیق حاضر، توصیفی، تحلیلی و اکتشافی است و رویکرد حاکم بر آن، اسنادی و پیمایشی است. در تحقیق حاضر، جهت تجزیه و تحلیل دادهها، از روش مطالعات ساختاری در قالب نرمافزار میکمک (تحلیل آثار متقابل) جهت شناسایی عوامل کلیدی سیستم، استفاده به عمل آمده است. در این راستا، از تعداد 50 کارشناس متخصص در حوزۀ روانشناسی محیط و معماری جهت وزندهی به شاخصها استفاده شد. بر اساس نتایج بدستآمده، 10 عامل نیازهای مادی، نیازهای روانی، نیازهای عقلانی، نگرش ها(فرهنگ)، ارزش های اجتماعی، باورها، تجربیات گذشته، انگیزه ها، وحدت و مقیاس جز عوامل کلیدی بسیار تأثیرگذار سیستم شناسایی شدند. همچنین 10 مؤلفۀ بسیار تأثیرپذیر سیستم شامل عوامل سکون، نیازهای روانی، مقیاس، خوانایی و وضوح، انگیزهها، خلوت، مردم واری، انعطافپذیری، حریم و چشم انداز شناسایی شد. همچنین بر اساس نمودار پراکندگی عملکرد متغیرهای تحقیق، سیستم دارای شرایط ناپایدار است.
In recent years, the subject of environmental psychology and human-environment
relations and its ability to be translated into the language of environment and
architecture in historical works, has been considered by researchers in this field of
knowledge and experts in this field have tried to apply these concepts in Today's
architecture, to deal with the excellence of modern buildings arising from the
knowledge of historical buildings. In this regard, the purpose of this study is to identify
the relationship between man and the environment by recognizing the key factors in
this area in the Qajar houses of Tabriz from environmental psychology. The method
used in the present study is descriptive, analytical and exploratory and its approach is
documentary and survey. In the present study, in order to analyze the data, the method
of structural studies in the form of Mick Mac software (interaction analysis) has been
used to identify the key factors of the system. In this regard, 50 experts in the field of
environmental psychology and architecture were used to weigh the indicators. Based
on the results, 10 factors of material needs, psychological needs, intellectual needs,
attitudes (culture), social values, beliefs, past experiences, motivations, unity and scale
were identified as the most effective key factors of the system. Also, 10 highly
influential components of the system were identified, including factors of stillness,
psychological needs, scale, legibility and clarity, motivations, solitude, populism,
flexibility, privacy and perspective. Also, based on the scatter plot of the research
variables, the system has unstable conditions.
خلاصه ماشینی:
با مروري بر اين ادبيات تحقيق به اين نتيجه مي رسيم که اين پژوهش از اين منظر که با رويکردي جامع با مطالعه بر روي نظرات نظريه پردازان و محققان علوم روان شناسي محيطي ، انسان شناسي ، روان شناسي اجتماعي ، معماران و رفتارشناسان محيطي ، تئوري هاي مربوط به رابطه ي انسان -محيط را مورد ارزيابي قرار داده و با ديدي کيفيت محور براي جبران کاستي هاي نظريه هاي موجود در مورد مدل نيازهاي انسان و مراتب محيط در علم روان شناسي ، منظر انديشمندان داخلي را نيز مد نظر قرار داده و به مدلي جامع از نيازهاي انسان در حوزه ي طراحي محيط در قالب 1- Norwood 2- Lang 3- Shin 4- Roster- Ferrari 5- Wachz ٤٧١ سامانه اي چند لايه اي از نظام روابط انسان و محيط دست يافته است و در نهايت رابطه ي دروني دو مولفه ي انسان و محيط را در قالب سازماني نظام مند و داراي چارچوب نظري و کاربردي مشخص به عنوان نتيجه ي حاصل از داده هاي تحقيق در جهت برنامه ريزي و طراحي کالبد معماري معاصر مورد سنجش قرار داده ، مطالعه اي نو و جديد مي باشد.
بر اساس نتايج تحليلي اين ماتريس ، مؤلفه هاي نيازهاي مادي ، تجربيات گذشته ، نگرش ها، نيازهاي رواني ، ارزش هاي اجتماعي ، باورها، انگيزه ها، وحدت ، نيازهاي عقلاني و مقياس داراي بيشترين تأثيرگذاري در سيستم هستند و به عنوان عوامل کليدي تأثيرگذار در روابط متقابل انسان و محيط در خانه هاي قاجاري شناسايي مي شوند.