چکیده:
تابآوری بخصوص در مناطق ویژه که از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار است، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. مناطق مرزی به عنوان یکی از مناطق ویژه در سیاستگذاری و برنامهریزی جایگاه خاصی دارد. این مقاله به تحلیل فضایی تابآوری محیطی در شهرستان زهک پرداخته و هدف آن بررسی تفاوت تابآوری در پهنههای مختلف شهرستان است. به دلیل وابستگی معیشت ساکنان شهرستان به منابع طبیعی، با تهدید این منابع، در معرض آسیب قرار دارند. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، و ریکرد کلی حاکم بر مطالعه، تلفیقی و از لحاظ روش، توصیفی تحلیلی است. دادهها با استفاده از روش اسنادی و میدانی با ابزار مشاهده و پرسشنامه و یافتههای پنل تخصصی گردآوری شده است. جامعه آماری این تحقیق روستاهای بالای 20 خانوار شهرستان زهک است که دارای دهیاری یا شورای اسلامی روستا بوده است. نتایج نشان میدهد هیچ یک از پهنههای جغرافیایی تعریف شده در سطح دهستان پایدار نبوده و سه دهستان نیمه پایدار و یک دهستان ناپایدار هستند. ارزیابی پایداری در ریزپهنهها نیز نشان میدهد روستاهای ناپایدار طبیعی اغلب جمعیت کمی داشته و این به معنی آن است که فعالیت نیز توسعه پیدا نکرده است. بدین ترتیب لازم است در مناطق ویژهای همچون شهرستان زهک مدیریت بحران بایستی بر تامین منابع طبیعی و جلوگیری از آسیبپذیری از بحرانهای طبیعی متمرکز شده و انتظار میرود با پایداری طبیعی، سکونت و فعالیت نیز پایدار خواهد شد.
Resilience, Particularly in especially sensitive areas. Border areas, as one of the special areas has double importance. Border areas, as one of the special areas, have a special place in policymaking and planning. This article deals with the spatial analysis of environmental resilience in Zahak county and its purpose is to investigate the difference between areas from perspective of resilience. Due to the dependence of the inhabitants of county, their livelihoods and natural resources are at risk of being harmed by these resources. The study is applied research and general approach to study is mix method and descriptive-analytical in terms of method. The data were collected using documentary and field methods with observation tools and questionnaires and specialized panel findings. The statistical population of this study is the villages with more than 20 households in Zahak county, which had a village council or Islamic council of the village. The study shows that none of the defined geographical areas are resilience in the rural area and three semi-resilience rural areas and one no resilience rural area. Evaluation of sustainability in micro-zones also shows that unsustainable natural areas often have small populations, which means that activity has not developed. Thus, in special areas such as Zahak county, crisis management should be focused on providing natural resources and preventing the damage from natural crises, and it is expected that it will be sustainable with natural sustainability, housing and activity
خلاصه ماشینی:
تاب آوري در برابر بلاياي طبيعي يک مسئله کليدي براي جامعه معاصر است (٢٠١٥,Bozza) که براي اولين بار توسط اتحاديه بين المللي راهبرد کاهش خطر سوانح در چارچوب طرح هيوگو بيان شده (٢٠٠٧,Mayunga) و در حال حاضر به عنوان يکي از ابزارها و سياست هاي بين المللي محسوب ميشود.
اما سيستم روستايي نسبت به شوکهاي ناشناخته مقاومت کمتري ميتواند داشته باشد (٢٠٠٨,Walker et al) در مطالعات داخلي نيز مطالعات و پژوهش هاي زيادي به انجام رسيده است در اين زمينه ميتوان به مطالعات رفيعيان و همکاران (١٣٩٠)، که به بررسي و تبيين مولفه هاي چهارگانه اقتصادي، اجتماعي، نهادي و کالبدي و محيطي تاب آوري پرداخته اند.
اما در اين ميان پژوهش هايي که به طور خاص از جنبه هاي گوناگون به تاب آوري پرداخته اند نيز بيشمار بوده است از جمله مطالعات رفعيان و همکاران (١٣٩٢) در معرفي يک چارچوب اجتماع محوري براي تاب آوري، و يا مطالعات در تحليل تاب آوري شهري در برابر مخاطرات سيل و زلزله (پور احمد و همکاران ، ١٣٩٧؛ نقدي پور بيرگاني، ١٣٩١؛ ميرزايي و همکاران ، ١٣٩٦؛ حبيبي و همکاران ، ١٣٩٢؛ شکري فيروزجاه ، ١٣٩٦)، مطالعات ديگر به ارزيابي شاخص ها و مولفه هاي کالبدي در مناطق گوناگون اشاره داشته اند (ملکي و همکاران ، ١٣٩٦؛ بهتاش و همکارن ، ١٣٩٢؛ ملکي و همکاران ، ١٣٩٣؛ داداش پور و عادلي، ١٣٩٤) و برخي مطالعات که به طور خاص موضوعي را مد نظر داشته اند از جمله آنها تاب آوري اقتصادي (رضايي، ١٣٩٢) تاب آوري اجتماعي (پيران و همکارن ، ١٣٩٤)، تاب آوري در کسب و کار (ورمزياري و ايماني، ١٣٩٦) و ..