چکیده:
فرسایش آبی به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر تخریب خاک به شمار میآید. برای محاسبۀ فرسایش خاک تقریبی مدلهای تجربی و نظری زیادی توسعه یافتهاند. سزیُم 137 در مطالعات فرسایش خاک در بسیاری از مناطق مختلف جهان، به عنوان یک فناوری جدید و دقیق استفاده میشود. ضرورت استفاده از این فناوری، انتخاب و استفاده از مدل تبدیل مناسب برای برآورد بهتر میزان فرسایش و رسوب است. به دلیل کمبود منابع فارسی در زمینۀ مدلهای تبدیل روش سزیُم 137 و سایر رادیونوکلوئیدها، هدف از این مقاله معرفی مدلهای تبدیل و مقایسۀ آنها به منظور شناخت بهتر آنهاست. بدین منظور در این تحقیق برای تعیین میزان فرسایش/ رسوب برای مناطق کشاورزی از مدلهای تبدیل نسبی، توازن جرمی I و توازن جرمی II و برای مناطق غیر کشاورزی از مدلهای تبدیل توزیع نیمرخ و پخش و انتقال استفاده شد. پس از اجرای مدلهای تبدیل، نتایج حاکی از آن است که در مناطق کشاورزی، مدل توازن جرمی I بیشترین تخمین و مدل توازن جرمی II کمترین تخمین را داشتهاند، درحالیکه در مناطق غیر کشاورزی مدل توزیع نیمرخ نسبت به مدل پخش و انتقال برآورد بیشتری داشته است. این در حالی است که میزان نرخ تحویل رسوب در هر سه مدل کشاورزی، کاملاً مشابه و در مدلهای غیر کشاورزی، 16 درصد تفاوت دارد. در کل، مدل نسبی و توزیع نیمرخ با توجه به درصد تغییرات کمتر، پارامترهای مورد نیاز کمتر و نرخ تحویل رسوب مشابه مدلهای دیگر به ترتیب در مناطق کشاورزی و غیر کشاورزی در منطقه مورد مطالعه اولویت دارد.
Soil erosion is one of the effective elements on soil destruction. Many empirical and theoretical models has been developed for soil erosion estimation 137 Cs technique is used as new and accurate method in this case across world. For applying this technique on computing erosion and sediment rate, an appropriate conversion model should be selected. For this propose in this study proportional, mass balance I and mass balance II were used in cultivated soils, also in uncultivated soils profile distribution and diffusion ad migration were used. The result shows that in cultivated soils mass balance I has the highest estimation, whereas in uncultivated soils profile distribution estimate this rate more than diffusion and migration model. While the SDR estimation by all three models are similar in cultivated soils, this result is not the same at uncultivated soils, but the models results indicate 16% difference. In general proportional model and distribution profile model are preferred for following reasons: less coefficient of variation (CV), less parameters needed, and similar SDR estimation with other models.