چکیده:
در طبّ سنتی ایران اسلامی، محمدینزکریای رازی (۲۵۱- ۳۱۳ ه) همواره جایگاه برجستهای را
به خود اختصاص دادهاست. زیرا آراء و نظریّات پزشکی وی، بهخصوص امراض گلو و بینی، در همهی
قرون گذشته مورد توجّه اطبّاء آسیائی و آفریقائی و نیز پزشکان اروپائی بودهاست. از سوی دیگر،
اغلب انسانها در برههای از زندگی خود، به یکی از بیماریهای مربوط به حلق و انف دچار میشوند.
با بررسی متون طب سنّتی ایران اسلامی درمییاییم؛ که بخش مهّمی از آثار این دوره, به تشخیص،
طبقهبندی و درمان این بیماری اختصاص یافتهاست. اثار شاخص رازی از جمله الحماوی و المنصوری
فی الطب از جنبهی آموزش، تشخیص و درمان بیماریهای گلو و بینی تاثیر به سزایی بر شکلگیری
و شکوفایی دانش طبّ. در این زمینه داشته است. این پژوهش برآناست تا با بررسی تطبیقی متون
شاخص طبّی، از قرن سوم تا هفتم هجری, با آثار رازی در جهت مشخص ساختن تاثیرگذاری آثار
او بر دانش طبّ و نیز نوآوری و ابتکارات درآثار پزشکاندیگر به این پرسش اساسی پاسخ گوید
که جایگاه رازی در تشخیص و درمان بیماریهای گلو و بینی در طبّ ایران اسلامی و نوآوریهای اطبای پس از او در این زمینه چگونه بودهاست. به هرحال، اونخستین پزشکی بوده که در تشریح بینی
به استخوان پرویزنی (استخوان سوراخ دار بینی) اشاره کرده و پیشگامی او در ارائه تشخیص امراض
حلق و اتف و روش درمان آن نسبت به پزشکان متقدّم و متاّخر از خود. قابل توجّه است. روش
تحقیق, تاریخی و به شیوهی توصیفی- تطبیقی میباشد. چنان که تحلیل و ارائهی اطلاعات به صورت
جدولهای تطبیقی خواهد بود.
Razes has a special status in the traditional medicine of Iran. He had proper ideas and specific method on the treatment of nose and throat disease. His thoughts has been scattered between Asians, Africans, and European physicians, as well as most of the humans, suffered from such disease through their life. Survey on Texts of Iranian physicians divided into three parts of Diagnosis, Classification, and treatment. Some Texts of Razes such as al. havi and al. mansuri fe teb were written based on Teaching, diagnosis, and cure of the throat and nose diseases which were effective on medi-cal science in Iran. This survey tries to characterize Razes’ roles and his innovation on the other physicians during the 3rd to 7th AH. Razes was the first physician who mentioned ethmoid bone which separates the nasal cavity from the brain. He was a Pioneer rather than to physicians of the next period and his works were remarkable. The method of this survey is deceptive and comparative and analyzes the charts data.
خلاصه ماشینی:
آثار شاخص رازی از جمله الحاوی و النصوری فی الطب از جنبه ی آموزش، تشخیص و درمان بیماریهای گلو و بینی تأثیر به سزایی بر شکل گیری و شــکوفایی دانش طب ، در این زمینه ، داشته است .
این پژوهش برآناست تا با بررسی تطبیقی متون شــاخص طبی ، از قرن ســوم تا هفتم هجری، با آثار رازی در جهت مشخص ساختن تأثیرگذاری آثار او بر دانش طب و نیز نوآوری و ابتکارات درآثار پزشــکان دیگر به این پرسش اساسی پاسخ گوید که جایگاه رازی در تشــخیص و درمان بیماری های گلو و بینی در طب ایران اسلامی و نوآوریهای ١.
تشریح حلق و بینی از قرن سوم تا هفتم هجری در متون پزشکی رازی و سایر اطباء (جدول شماره ی ۲( بیماری شناسی قرن حیات (به تصویر صفحه رجوع شود) (به تصویر صفحه رجوع شود) جدول فوق سیر تحولی و بینش عمیق پزشکان ایرانی را در درمان شناسی نشان میدهد.
رازی در باب نشــانه های گرفتگیگلو توضیح میدهد که اگر بیمار در حین گرفتگی گلو دچار تب نیز شود و از آن جا که تب بالا نیاز به تنفس زیاد دارد و در این وضعیت راه نفس کشیدن بیمار بسته اســت ، این بیماری بسیار خطرناک به نظر میرسد.
نتیجه هدف این تحقیق ، بازشناسی، تطبیق و در نهایت نقش و تأثیرگذاری رازی در آثار و افکار پزشکی ِ پزشکان ایرانی تا قرن هفتم هجری است ، که بر اساس نتایج و آمارها و با توجه به مقتضیات خاص هر ِ زمان، دقت نظر رازی در باب تشــخیص ، درمان و تشریح اندامهای حلق و بینی، در مقام نخست قرار میگیرد.