چکیده:
بیان مسئله: در حالیکه تکیه غالب مطالعات نگارگری تنها بر تحلیل بصری آثار است. عشق یکی از مضامین مهم عرفان و ادبیات فارسی است و از این رهگذر نمودی وسیع در آثار نگارگری ایرانی داشتهاست. پژوهش حاضر، مطالعهای تطبیقی میان خمسه نظامی و نگارهای از خمسه مصور ۸۳۵ ه.ق، مربوط به تمثیل آشنا شدن سلیم بغدادی با مجنون، و آراء احمد غزالی است. از آنجا که نمیتوان بدون در نظر گرفتن متن ادبی و عرفانی نگاره به واقعگرا و یا عارفانه بودن آن رای داد، تلاش این مقاله، پاسخی برای این پرسش است که نگاره آشنا شدن سلیم بغدادی با مجنون از خمسه مصور ۸۳۵ ه.ق به کدام تمثیل از مثنوی لیلی و مجنون خمسه نظامی اشاره دارد و تأویل این تمثیل بر مبنای عرفان اسلامی چیست و نکات عرفانی مورد اشاره این تمثیل چه مفهومی دارند؟ هدف: تطبیق نگاره، ادبیات و عرفان ایرانی اسلامی هدف انجام این مطالعه است. روش پژوهش: این مطالعه به روش تحلیلی تفسیری انجام یافته و اطلاعات تحقیق به روش کتابخانهای جمعآوری گردیده است. یافتهها: مضمون اصلی تمثیل مذکور تفاوت بدایت و نهایت عشق است، از آنجا که به لحاظ تاریخی نزدیکترین عارف به زمان زندگی نظامی گنجوی که در باب عشق الهی، آرایی جامع و کامل داشته، احمد غزالی است و همچنین بهدلیل همسویی بسیار اندیشه نظامی با احمد غزالی در باب عشق الهی، وجه عرفانی مطالعه بر مبنای کتاب سوانح العشاق انجام پذیرفته است. حاصل پژوهش اولاً رسیدن به این رأی است که نگاره نسخه مصور ۸۳۵ ه.ق، وجهی عارفانه داشته و در آن تفاوت احوال عاشق در بدایت و نهایت عشق بیان گردیده است.
Problem definition: While the predominant reliance of painting studies is only on visual analysis of the artworks, love is one of the important themes of Persian mysticism and literature and has had a wide expression in the Iranian paintings. The present study is a comparative one between Nizami’s Khamsah and an illustrated manuscript in 835 AH related to the allegory of Salim Baghdadi’s acquaintance with Majnun, and the views of Ahmad Ghazali. Since it is not possible to vote for a realistic or mystical picture without considering the literary and mystical text, it has been attempted in this article to answer the question: To which allegory of Layla and Majnun Masnavi of Nizami’s Khamsah does the painting of Salim Baghdadi’s acquaintance with Majnun from illustrated manuscript in 835 AH refer to? and what is the interpretation of this allegory based on Islamic mysticism and what is the meaning of the mystical points mentioned in this allegory? Objective: The aim of this study is to compare the aforementioned painting with Iranian Islamic literature and mysticism. Research method: The present study has been conducted using an interpretive-analytical method and research information has been collected through library resources. Results: The main theme of the mentioned allegory is the difference between the beginning and the end of love. Since, historically, the closest mystic to the time of Nizami Ganjavi, who had comprehensive and complete comments on divine love, is Ahmad Ghazali and also due to the significant similarity between their thoughts regarding this love, the mystical aspect of the current study has been based on the book Savaneh-al-Oshagh (Lovers’ events). The present research first seeks to reach the opinion that the mentioned painting has a mystical aspect. In the next step, the allegory mentioned in this picture from Nizami’s Khamsah is interpreted based on the views of Ahmad Ghazali, and the difference between the moods of the lover in the beginning and the end of love is expressed.
خلاصه ماشینی:
مطالعه تقابل عاشق مبتدی و عاشق منتهی در تمثیل آشنا شدن سلیم بغدادی با مجنون از خمسه نظامی و نگاره نسخه مصور ۸۳۵ هجری قمری چکیده بیان مسئله: مطالعات نگارگری در ایران عمدتاً متمرکز بر وجه بصری آنها بوده در حالیکه پیوند میان نگارگری ایرانی، ادبیات فارسی و عرفان ایرانی-اسلامی امری غیر قابل انکار است و بدون در نظر گرفتن متن ادبی و عرفانی نگاره نمیتوان به واقعگرا و یا عارفانه بودن آن رأی داد.
هدف: مطالعه حاضر با هدف تأویل تمثیل آشنا شدن سلیم بغدادی با مجنون از خمسه نظامی بر مبنای عرفان اسلامی بخصوص آراء احمد غزالی در کتاب سوانح العشاق و بررسی چگونگی بازتاب آن در نگاره نسخه مصور 835 ه.
همچنین در مطالعه حاضر مفاهیمی از عشق در عرفان ایرانی-اسلامی به بهانة مطالعة این اثر نگارگری شرح میگردد که فهم آن، هم اصلیترین هدف نظامی گنجوی در سرودن این تمثیل در کتاب خمسه بوده است و هم هدف نگارگر در انتخاب این بخش از مثنوی لیلی و مجنون برای خلق تصویر.
ق به کدام مفهوم عرفانی اشاره دارد؟ و هدف اصلی از انجام این پژوهش نیز ارائه مثالی نقض بر نادرست بودن جستجوی حکمی کلی مبنی بر وجود یا عدم وجود نسبت میان آثار نگارگری ایرانی با عرفان، با تکیه صرف بر وجه تصویری نگارهها و بدون انجام مطالعه تطبیقی میان عرفان و ادبیات با نگارگری است و از سوی دیگر، شرح مفهوم مورد اشاره در تمثیل آشنا شدن سلیم بغدادی با مجنون در خمسه نظامی و نگاره مربوط بدان در نسخه مصور 835ه.